Το μυστηριακό υπόβαθρο του Χριστιανισμού

{…άνθη και οπώρες από τον κήπο της γνώσης…}

« Αυτό που σήμερα λέμε χριστιανική θρησκεία, υπήρχε στους αρχαίους και δεν έπαυσε να υπάρχει από καταβολής ανθρώπινου γένους, μέχρις ότου ήλθε ο ίδιος ο Χριστός και άρχισαν ν’ αποκαλούν “χριστιανική” την αληθινή θρησκεία η οποία υπήρχε από παλιά.» ( Αγ. Αυγουστίνος- Retractaticnes)

Μέσα από τα λόγια του Αγ. Αυγουστίνου φαίνεται ότι ο Χριστιανισμός οικοδομήθηκε στα θεμέλια που είχαν βάλει οι προηγούμενες θρησκείες, και κυρίως, όπως θα δείξουμε σ’ αυτό το άρθρο, τα αρχαία ελληνικά μυστήρια. Ιδίως ο χριστιανικός εσωτερισμός, που είναι άγνωστος στους περισσότερους Χριστιανούς, είναι επέκταση των Ελευσινίων και των Ορφικών Μυστηρίων ( εδώ βέβαια δεν θα πρέπει να παραβλέψουμε και τα Αιγυπτιακά καθώς και τα Μιθραϊκά Μυστήρια).

Η Πρωτοχριστιανική εκκλησία προσπάθησε ν’ αγκαλιάσει τον Έλληνα, όπως φαίνεται από τα λόγια του Κλήμη της Αλεξανδρείας, στο έργο του “Προτρεπτικός”:

« Έλα σε μένα γέροντα, έλα κι εσύ!

Εγκατάλειψε τις Θήβες. Τίναξε μακριά την προφητεία σου και το βακχικό όργιο και οδηγήσου στην αλήθεια. Κοίτα, σου δίνω το ξύλο του Σταυρού, ν’ ακουμπήσεις επάνω του.

Βιάσου, Τειρεσία, πίστεψε!

Θα δεις το φως. Ο Χριστός, με τον οποίο βλέπουν ξανά τα μάτια του τυφλού, θα λάμψει επάνω σου λαμπρότερα κι από τον ήλιο…

Θα δεις τον ουρανό, γέροντα, αν και δε θα δεις τις Θήβες.

Ω αληθινά ιερά μυστήρια! Ω αγνό φως! Στη λάμψη των δαυλών έχω ένα όραμα του ουρανού και του Θεού. Γίνομαι άγιος με τη μύηση. »

Και σε ένα άλλο σημείο λέει:

« Έλα, θα σου δείξω το Λόγο και τα Μυστήρια του Λόγου. Θα σου τα ερμηνεύσω με εικόνες που σου είναι οικείες. »

Όταν απευθύνεται στον “ειδωλολάτρη” Τειρεσία και του αναφέρει τις “οικείες εικόνες”, σίγουρα υπονοεί ότι οι χριστιανικές δοξασίες και τα μυστήρια έχουν πολλά κοινά σημεία με αυτά που γνώριζε και πίστευε ο αρχαίος Έλληνας πρόγονός μας.

H χριστιανική θρησκεία βασίζεται στα μυστήρια, τα οποία για την Ορθόδοξη εκκλησία, αλλά και για τη Ρωμαιοκαθολική, είναι επτά, τα ακόλουθα:

Βάπτισμα- Χρίσμα- Ευχαριστεία- Μετάνοια- Ιεροσύνη- Γάμος- Ευχέλαιο.

Εδώ θα πρέπει να τονίσουμε ότι για την ορθόδοξη θεολογία τα μυστήρια είναι πράξεις ή αναπαραστάσεις μιας υπερφυσικής πραγματικότητας, που είναι απρόσιτη στις αισθήσεις και στην ορθολογική κατανόηση, οι οποίες μεταδίδουν τη θεία χάρη. Ιδρύθηκαν από τον Ιησού Χριστό, που είναι και ο πρώτος ιεροφάντης τους, κι αναπτύχθηκαν στην ουσία τους από τους Πατέρες της εκκλησίας.

Παρακάτω θα δώσουμε γενικά τα κοινά στοιχεία των μυστηρίων που αναφέραμε με τα αρχαία μυστήρια και τις παραδόσεις των αρχαίων Ελλήνων.

Βάπτισμα:

Σ’ όλη τη ζωή του ανθρώπου το νερό στάθηκε η πηγή της ζωής. Ο Eliade το χαρακτηρίζει « μήτρα όλων των δυνατοτήτων ύπαρξης », γιατί προηγείται κάθε μορφής αλλά και στηρίζει κάθε δημιουργία.

Το βάφτισμα στο νερό συμβολίζει την επιστροφή στην πρωταρχική μορφή, την καθολική αναγέννηση.

Η επαφή με το νερό, πλούσιο σε σπέρματα, γονιμοποιεί τη γη, τα ζώα, τη γυναίκα. Η ανάδυση της Αφροδίτης από τα κύματα, κατά τη μυθολογία, η γέννησή της από το νερό, είναι συμβολισμός της άμεσης σχέσης νερού, γονιμοποίησης και γέννησης.

Στην Οδύσσεια (θ’ 362- 64) η Αφροδίτη, αφού έχει λευτερωθεί από το δίχτυ με το οποίο την παγίδευσε ο Ήφαιστος για ν’ αποδείξει ότι τον απάτησε με τον Άρη, τρέχει στην Πάφο, όπου την περίμεναν οι Χάριτες στο βωμό της και μόλις έφτασε την έλουσαν και μετά την άλειψαν με αρωματικά λάδια.

Ο Παυσανίας μας αναφέρει ότι στο ιερό της Αφροδίτης στη Σικυώνα υπήρχε ιέρεια παρθένα, που ονομαζόταν λουτροφόρος. Ο Καλλίμαχος τραγουδάει στους ύμνους του το λουτρό της Αθηνάς. Στο ιερατείο των Καβειρίων μυστηρίων υπήρχε η λουτροφόρος, που ήταν η ιέρεια η οποία ασχολιόταν με τους καθαρμούς των υποψηφίων για μύηση.

Στην αρχαιότητα, επίσης, συνήθιζαν να βαφτίζουν τα αγάλματα των θεαινών, επιδιώκοντας την αναγέννησή τους μέσα στο νερό. Το έθιμο του ιερού λουτρού συνηθιζόταν στις λατρείες των μεγάλων θεαινών της γονιμότητας και της καλλιέργειας. Στα μυστήρια Κυβέλης και Άττι γινόταν το βάφτισμα με αίμα σφαγμένου ταύρου. Ο μυούμενος κατέβαινε σ΄ έναν λάκκο και περιλουζόταν με το αίμα του ταύρου που έσφαζαν από πάνω του. Όμως και στη μύηση των διαφόρων βαθμών στο Μιθραϊσμό, προηγούνταν επανειλημμένα βαφτίσματα ή ραντίσματα κατά τον Τερτυλλιανό.

Το βάφτισμα καθιερώθηκε από τους Αποστόλους για την κάθαρση του ατόμου από το ρύπο της αμαρτίας και στην εποχή μας που έχει καθιερωθεί το νηπιοβάφτισμα για την απαλλαγή από το προπατορικό αμάρτημα. Στις πράξεις των αποστόλων διαβάζουμε: « Μετανοήσατε και βαπτισθήτω έκαστος υμών επί τω ονόματι Ιησού Χριστού εις άφεσιν αμαρτιών• και λήψεσθε την δωρεάν του Αγίου Πνεύματος ». Ο Ν. Πολίτης υποστηρίζει ότι επειδή η χριστιανική εκκλησία δεν μπόρεσε να εξαλείψει πολλές συνήθειες της αρχαίας θρησκείας, αναγκάστηκε να τις υιοθετήσει, αφού τις περιέβαλλε με θρησκευτικούς τύπους. Γι’ αυτό οι ακολουθίες του βαφτίσματος, του γάμου και οι νεκρώσιμες είναι γεμάτες από αρχαία εθνικά σύμβολα. Το βάφτισμα, όπως υποστηρίζουν οι οπαδοί της θρησκειολογικής σχολής, και προπαντός οι Retzentein και Frazer, εισήχθη στην εκκλησία από τον Απ. Παύλο, που ήταν επηρεασμένος από τις ανατολικές μυστηριακές θρησκείες, στις οποίες οι θρησκευτικοί καθαρμοί έφερναν το ίδιο αποτέλεσμα και είχαν την ίδια έννοια με το μυστήριο του βαφτίσματος.

Πιθανόν το βάφτισμα να είναι υπόλειμμα της θυσίας δια του πνιγμού. Στην αρχαία Κύπρο, αλλά και σ’ άλλες χώρες, κάθε χρόνο έριχναν στη θάλασσα έναν άνθρωπο. Η θυσία αυτή γινόταν για να σωθούν οι συνάνθρωποί του από τα κακά πνεύματα. Έτσι το βάφτισμα είναι ένα υπόλειμμα του εθίμου του πνιγμού κι επειδή αυτή η εξιλεωτική προσφορά νομιζόταν ευεργετική για τους θύτες κι επαινετή για το θύμα, της έδιναν τη σημασία ως απαρχής μιας καινούργιας ζωής, μιας ανάστασης. Εκείνος που ριχνόταν στο νερό και πρόσφερε τη ζωή του για τη σωτηρία των άλλων ήταν άξιος να ξαναζήσει.

Στον Χριστιανισμό το βάφτισμα γίνεται το κύριο όργανο της πνευματικής αναγέννησης γιατί η καταβύθιση στο “βαπτιστικό ύδωρ” ισοδυναμεί με τον ενταφιασμό του Χριστού. Ο Απ. Παύλος μας λέει: « όσοι εβαπτίσθημεν εις Χριστόν Ιησούν, εις τον θάνατον αυτού εβαπτίσθημεν » ( προς Ρωμαίους, στ’ 3)

Έτσι, συμβολικά, ο άνθρωπος πεθαίνει μέσα από το βάφτισμα και ξαναγεννιέται εξαγνισμένος, ανανεωμένος, ακριβώς όπως ο Χριστός αναστήθηκε από το μνήμα του. « Συνετάφημεν ουν αυτώ δια του βαπτίσματος εις θάνατον, ίνα, ώσπερ ηγέρθη Χριστός εκ νεκρών δια της δόξης του πατρός, ούτω και ημείς εν καινότητι ζωής περπατήσωμεν » συνεχίζει ο Απ. Παύλος στην ίδια επιστολή.

Σχεδόν όλοι οι λαοί της αρχαιότητας, παρατηρεί ο Γιαροσλάβσκι, γνώριζαν τη βάφτιση, όπου με το βούτηγμα στο νερό γινόταν ένα είδος μαγικού καθαρμού. Έτσι και στους Έλληνες, στους οποίους ο αγνισμός γενικά καταλάμβανε σπουδαία θέση θέση, το νήπιο βαπτιζόταν σε νερό όπου είχαν αναμείξει οίνο και λάδι. Με το βάφτισμα συνδέουμε και την αττική γιορτή “Αμφιδρόμια”. Η γιορτή αυτή γινόταν την 5η, την 7η ή τη 10η μέρα από τη γέννηση του παιδιού. Η μαμμή ή κάποια άλλη γυναίκα, που είχε λάβει μέρος στη διαδικασία του ξεγεννήματος, βαστούσε το βρέφος και το γυρνούσε γύρω από τη συνοικία, για να το ιδούν όλοι, και στη συνέχεια γύρω από την οικιακή εστία. Στη συνέχεια ακολουθούσε θυσία, κατά την οποία μπροστά σε όλους έδιναν στο βρέφος το όνομά του.

Με το μυστήριο του βαφτίσματος μπορούμε να συσχετίσουμε και τους καθαρμούς των αρχαίων προγόνων μας. Κάθαρση μεταφορικά σημαίνει τον ψυχικό εξαγνισμό, την εξιλέωση, την απαλλαγή από ακάθαρτα στοιχεία ή πνεύματα και γενικά κάθε ενέργεια που ξαλαφρώνει την ψυχή και μας ανεβάζει σε πιο αιθέριες σφαίρες, ώστε να μπορούμε να συνδεθούμε με το θείο ή να επικοινωνήσουμε με άλλα αγαθά πνεύματα. Προφανώς το αποτέλεσμα της κάθαρσης είναι ο καθαρμός, για τον οποίο χρησιμοποιούσαν:

- Το νερό, ποταμίσιο ή θαλασσινό

- Το αίμα της θυσίας

- Τη φωτιά

- Καπνούς από διάφορα βότανα

- Το κρασί και το λάδι.

Σε όλα τα αρχαία μυστήρια οι καθαρμοί ήταν μέρος του τελετουργικού της μύησης. Στα Ελευσίνια μυστήρια οι μυούμενοι θυσίαζαν δέλφακα (χοιρίδιο) και με τα νερά του ποταμού (Ιλισσός) καθαρίζονταν από τα μιάσματα με τη βοήθεια ειδικού ιερέα που λεγόταν "Υδρανός". Γενικά στα αρχαία μυστήρια δεν επιτρεπόταν σε κανέναν να υποστεί τις δοκιμασίες της μύησης, ούτε ακόμα να μπει στο ιερό του ναού, αν προηγουμένως δεν υποβαλλόταν σε καθαρμό.

Μετάνοια ή εξομολόγηση:

Μας είναι γνωστό ότι με το μυστήριο της εξομολόγησης ο ιερέας δίνει άφεση αμαρτιών σε όσους μετανοούν ειλικρινά και του εξομολογούνται τις αμαρτίες τους.

Στα Καβείρια μυστήρια, υπήρχε για την εξομολόγηση ειδικός εξομολογητής, ο Κόης, που ήταν αποκλειστικά επιφορτισμένος με την ιερή κι εμπιστευτική αυτή διακονία. Η μύηση στα Καβείρια μυστήρια της Σαμοθράκης στο πρώτο στάδιο ήταν κάτι ανάλογο με την κατήχηση των πρώτων χριστιανών. Η εξομολόγηση πρέπει να θεωρηθεί ως το προπαρασκευαστικό και κατηχητικό στάδιο για τη μύηση και σαν στοιχειώδης όρος για την εισδοχή των μυημένων στο τάγμα ή την τάξη. Ο Κόης εκτιμούσε το ηθικό ποιόν των νεοφώτιστων κι έκρινε, αν έπρεπε ο υποψήφιος για μύηση να γίνει δεκτός ή ν’ απορριφθεί. Ανεξάρτητα από την εξομολόγηση, φαίνεται ότι ο Κόης ήταν επιφορτισμένος και με την κάθαρση εκείνων που βαρύνονταν με φόνο.

Μετάληψη:

Η θεία κοινωνία ή μετάληψη είναι ψωμί και κρασί, που με την ευλογία του ιερέα μετουσιώνονται σε σάρκα και αίμα του Ιησού. Ο συμβολισμός της μετάληψης ξεκινάει από την τοτεμική μετάληψη, διακλαδίζεται στην ωμοφαγική μετάληψη και τελικά με τον χριστιανισμό παίρνει τη σημερινή της μορφή. Το συμβολισμό της θείας κοινωνίας τον συναντάμε στα αρχαία μυστήρια, όπως τα Κρητικά, τα Διονυσιακά, τα Ορφικά, τα Ελευσίνια, τα Μιθραϊκά κ.λ.π.

Στην τελετή, που οι Ορφικοί ονόμαζαν “ωμοφαγία”, οι μυημένοι έτρωγαν τις ωμές σάρκες ταύρου. Δοθέντος ότι ο ταύρος ήταν ένας χαρακτήρες του Διόνυσου, σημαίνει πως οι μυημένοι τρώγοντας τις σάρκες του ταύρου, έτρωγαν συμβολικά το σώμα του θεού κι έπιναν το αίμα του στο μυστικό συμπόσιο. Πίστευαν δε ότι μ’ αυτό τον τρόπο ο θεός κατερχόταν σ΄ αυτούς και με τη θεότητά του γέμιζε τις ψυχές τους. Η ωμοφαγία ήταν μια από τις υποχρεώσεις του Ορφικού βίου, όπως η θεία κοινωνία είναι για τους χριστιανούς.

Μια ωραία περιγραφή του μυστηρίου της μετάληψης μας δίνει ο Ορφέας στα “Αργοναυτικά”, όπου αφηγείται στον Μουσαίο μα κάθε λεπτομέρεια πώς ετοίμασε τη θυσία του ταύρου. Αφού τελείωσε η θυσία παρακάλεσε όλους τους ήρωες να σχηματίσουν κύκλο. Στη μέση του κύκλου τοποθέτησε ένα οστράκινο αγγείο που περιείχε κυκεώνα και που εκεί είχαν αναμιχθεί όλα με πολλή επιμέλεια: πρώτα το κριθάλευρο που μας δίνει ζωή, αίμα από τον ταύρο κι αλμυρό νερό από τη θάλασσα. Αφού στεφανώθηκαν με λιόκλαδα, πήρε στα χέρια του χρυσή φιάλη, τη γέμισε με το μίγμα και τη μοίρασε με τη σειρά σε όλους. Ας δούμε το σχετικό απόσπασμα:

« Μουσαίε, αγαπημένο παιδί του Αντιόφημου,

με πρόσταζε να ετοιμάσω γρήγορα θυσίες πρεπούμενες.

Κι εγώ στις αμμουδερές ακτές μάζεψα

ξύλα, όσα προέρχονται από βελανιδιά βουνοθρεμμένη•

κι από πάνω σε πέπλο τοποθέτησα πλούσια δώρα

στους θεούς. Και τότε αρχηγό βοδιών, μεγάλο ταύρο,

έσφαζα, γυρίζοντας το κεφάλι του προς τον θεϊκό αιθέρα,

παίρνοντάς του τη ζωή• στον σωρό των ξύλων γύρω

έχυνα το αίμα εδώ κι εκεί. Κι αφού έβγαλα

την καρδιά του και την έβαλα σε κριθαρόπιτες

και έχυσα λάδι υγρό και πάνω γάλα προβατίνας,

τους ήρωες πρόσταξα να σταθούν ολόγυρα

και να καρφώσουν τα δόρατα

και τα ξίφη με την πλατιά λαβή

στο δέρμα και στα σπλάχνα του ταύρου,

πιέζοντας με τις παλάμες τους. Έβγαλα στη μέση

στηρίζοντάς το ένα αγγείο οστράκινο

γεμάτο από ένα μείγμα, στο οποίο με προσοχή

όλα είχαν ανακατευτεί,

της Δήμητρας πρώτα το ζωοποιό κριθάλευρο,

και αίμα ταύρου και αλμυρό νερό της θάλασσας.

Διέταξα να στεφανωθούν με λατρευτά στεφάνια ελιάς•

και τότε χρυσό κύπελλο με τα χέρια μου

γεμίζοντας από το μείγμα, το έδωσα στη σειρά

να δοκιμάσει κάθε άντρας

από τους αντρειωμένους βασιλιάδες. »

Οι μυημένοι στα Ελευσίνια μυστήρια αναφωνούσαν: « Ενήστευσα, έπιον τον κυκεώνα, έλαβον εκ κίστης, εγγευσάμενος επεθέμην εις κάλαθον και εκ καλάθου εις κίστην. Καλά γε τα θεάματα και θεώ πρέποντα ». Γίνεται φανερό ότι της μετάληψης του κυκεώνα προηγείτο νηστεία, όπως και στη χριστιανική μετάληψη. Γενικά οι μυούμενοι νήστευαν πολλές ημέρες πριν την μύησή τους, κάνοντας έναν σωματικό καθαρμό.

Κατά την τελετουργία του Μυστικού Δείπνου του Μίθρα ( ναι, αυτή είναι η ονομασία!) συναντάμε την εξής καταπληκτική φράση: « Αυτός, που δε θα φάει από το σώμα μου και δε θα πιεί από το αίμα μου έτσι ώστε να ταυτιστεί μαζί μου κι εγώ μαζί του, δε θα λάβει σωτηρία. »

Στο κατά Ματθαίον ευαγγέλιο διαβάζουμε: « λαβών ο Ιησούς τον άρτον και ευχαριστήσας έκλασε και εδίδου τοις μαθηταίς και είπε• λάβετε φάγετε τούτο εστι το σώμα μου• και λαβών το ποτήριον και ευχαριστήσας έδωκεν αυτοίς λέγων• πίετε εξ αυτού πάντες• τούτο γαρ εστι το αίμα μου το της καινής διαθήκης το περί πολλών εκχυνόμενον εις άφεσιν αμαρτιών ». Στο κατά Ιωάννην επαναλανβάνονται από τον Ιησού, μετά από πολλά χρόνια, όσα είχε πει ο Μίθρας: « αμήν αμήν λέγω υμίν, εάν μη φάγητε την σάρκαν του υιού του ανθρώπου και πίητε αυτού το αίμα, ουκ έχετε ζωής εν εαυτοίς…ο τρώγων μου την σάρκαν και πίνων μου το αίμα εν εμοί μένει, καγώ εν αυτώ.»

Θα θυμίσουμε επίσης ότι τόσο στα αρχαία μυστήρια όσο και στη χριστιανική θρησκεία η μετάληψη προϋποθέτει κατάλληλη προετοιμασία καθώς και νηστεία.

Χρίσμα:

Το έθιμο του χρίσματος με λάδι πιθανόν να είναι αιγυπτιακής έμπνευσης και παρατηρείται για πρώτη φορά τον 16ο αιώνα π.Χ. στον συριακό χώρο. Σύμφωνα με τα ιστορικά αρχεία ο Φαραώ Θουτμές ο Γ’ έχυσε λάδι στο κεφάλι του παππού του ηγεμόνα Νουχάσσι, κάνοντας έτσι τον ίδιο βασιλιά της Συρίας και τους απογόνους του κληρονομικούς διαδόχους του. Οι Αιγύπτιοι Φαραώ ήσαν και θρησκευτικοί ηγέτες και θα πρέπει να τονίσουμε ότι τα αιγυπτιακά μυστήρια έλκουν την καταγωγή τους στα προκατακλυσμιαία ελληνικά μυστήρια ( όπως εκτενέστερα αποδείξαμε σε σχετικό άρθρο μας σε προηγούμενη ανάρτηση.)

Στα Καβείρια μυστήρια η λουτροφόρος μετά το καθαρτήριο λουτρό έχριζε με λάδι τους μυούμενους.

Ιεροσύνη:

Είναι το μυστήριο της χειροτονίας, όπου ο επίσκοπος επιθέτει τα χέρια του πάνω στον χειροτονούμενο και προσεύχεται, οπότε κατεβαίνει η θεία χάρη και κάνει τον χειροτονούμενο άξιο λειτουργό του Υψίστου.

Σε όλες τις θρησκείες για να γίνουν οι ιερές τελετές και για την επικοινωνία των πιστών με το θείο υπήρχε το ιερατείο. Στα Ελευσίνια μυστήρια το ιερατείο αποτελούνταν από τους: Ιεροφάντη, Δαδούχο, Ιεροκήρυκα και τον Επιβώμιο ιερέα. Στα Καβείρια μυστήρια έχουμε: τον Κόη, τους Ανακτοτελεστές, τη Λουτροφόρο. Όπως στους αρχαίους έχουμε μια ιεραρχική διαβάθμιση, έτσι και στην χριστιανική εκκλησία έχουμε: τον Επίσκοπο, τον Πρεσβύτερο και τον Διάκονο. Ο μυούμενος Διάκονος χειραγωγείται από τους άλλους ιερωμένους « εις τα άδυτα και υπό την άπλετον φωταγωγίαν του ναού κυκλοί το θυσιαστήριον τρις ». Ανάλογη κίνηση έχουμε στους κορυβαντικούς χορούς των αρχαίων μυστηρίων.

Στη μύηση του επισκόπου έχουμε και τον ενθρονισμό του. Την τελετή της ενθρόνισης μνημονεύει ο Πλάτων στον “Ευθύδημο” και λέει: « Ίσως να ξέρεις, αν έχεις μυηθεί, στην ενθρόνιση αρχίζουν με χορούς και λογής παιγνίδια γύρω από τον μυούμενο. »

Στα Καβείρια μυστήρια η μύηση έληγε με τον ενθρονισμό του νεομύητου. Κάθιζαν τον νεομύητο σε θρόνο, μπροστά στον οποίο έκαιγε φωτιά. Γύρω από τη φωτιά χόρευαν πανηγυρίζοντας οι τελεστές ψιθυρίζοντας λέξεις ακατάληπτες στους αμύητους.

Γάμος:

Ο γάμος είναι η νόμιμη ένωση του άντρα και της γυναίκας. Στη χριστιανική θρησκεία με τη σχετική τελετή καθαγιάζεται ο γάμος με τη θεία χάρη που επέρχεται με τις ευλογίες του ιερέα. Ο γάμος ως κοινωνικός θεσμός, κυρίως, είναι γνωστός από τα πανάρχαια χρόνια. Από τους πρώτους εγγεγραμμένους είναι ο γάμος της Πηνελόπης στην Οδύσσεια. Αλλά και στην Ιλιάδα ο Ήφαιστος πλουμίζει την ασπίδα του Αχιλλέα:

« ……………………..ιστόρησε και γάμους

τις νύφες παίρναν απ’ τα σπίτια τους με φώτα και λαμπάδες

και τις περνούσαν με νυφιάτικα τραγούδια από τις ρούγες… »

Ο Ευριπίδης μας παρουσιάζει τη Μήδεια, λίγο πριν σκοτώσει τα παιδιά της, να θρηνεί λέγοντας:

« …και πριν ευτυχισμένα να σας αντικρίσω

πριν και λουτρά και νύφη και νυφικό κρεβάτι

στολίσω, και κρατήσω ακόμη τις λαμπάδες… »

Στους παραπάνω στίχους αναγνωρίζουμε πολλές αρχαίες επιβιώσεις στις σημερινές συνήθειες γύρω από τον γάμο. Στην αρχαιότητα, για να ΄ναι ο γάμος νόμιμος δινόταν εγγύηση, ο αρραβώνας. Ο γαμπρός και η νύφη ήσαν λαμπρά στολισμένοι και στεφανωμένοι ( Οδύσσεια ). Ο Σπυριδάκης υποστηρίζει ότι τα στέφανα ήταν “ειδωλολατρική συνήθεια”. Από τον Πλούταρχο πάλι και τον Δημοσθένη μαθαίνουμε πως στο τραπέζι του γάμου ( την γαμική θοίνη ) υπήρχαν πολλοί προσκαλεσμένοι, άνδρες και γυναίκες, για να μετριούνται ανάλογες μαρτυρίες πως ο γάμος γίνηκε νόμιμα.

Το πέταγμα του ρυζιού επικρατούσε σαν συμβολισμός της γονιμότητας. Βέβαια στα χρόνια μας έχει και τη σημασία του ριζώματος του γάμου. Και οι λαμπάδες του γάμου είναι παμπάλαιο έθιμο καθώς έλκουν την καταγωγή τους από τις δάδες των αρχαίων Ελλήνων.

Ευχέλαιο:

Ο σκοπός αυτού του μυστηρίου, όπου χρησιμοποιείται λάδι από το καντήλι αυτού που κάνει το ευχέλαιο, είναι η ίαση από τις ψυχοσωματικές ασθένειες γενικά και η άφεση των αμαρτιών κατά δεύτερο λόγο.

Από τα πανάρχαια χρόνια το λάδι είχε χρησιμοποιηθεί για τις θεραπείες διαφόρων ασθενειών και για την ευρωστία γενικά του σώματος. Αναφέρουμε χαρακτηριστικά:

- Ο Όμηρος τραγουδούσε το λάδι με το οποίο αλείφονταν μετά το λουτρό τους οι ήρωές του.

- Ο Πλάτωνας το παίνευε ως “πόνων αρωγήν”.

- Οι αθλητές πριν τους αγώνες αλείφονταν με λάδι.

- Τόσο οι θεοί όσο και οι άνθρωποι μετά το λουτρό τους χρησιμοποιούσαν αρωματικά λάδια.

Αναμφίβολα όλες αυτές οι χρήσεις του λαδιού δεν είχαν συμβολικό χαρακτήρα. Ωστόσο όμως αποτέλεσαν την αρχή για τον καθορισμό του λαδιού σαν μέσου χριστικού.

Το Μυστηριακό υπόβαθρο:

Η Καινή Διαθήκη περιέχει την εξωτερική διδασκαλία με πολύτιμες νύξεις για τις υπέρτατες αλήθειες των Μυστηρίων. Όποιος θέλει να μελετήσει την εσωτερική διδασκαλία που περιέχονται στο χριστιανισμό πρέπει να ανιχνεύσει τις μεγάλες αλήθειες, που κρύβονται πίσω από τις παραβολές και τις αλληγορίες, γιατί τα “άγια” δεν πρέπει να δίνονται στους ανίδεους και τους ανήθικους, κατά την προτροπή του Ιησού: « Μη δότε το άγιον τοις κυσί μηδέ βάλητε τους μαργαρίτες υμών έμπροσθεν των χοίρων, μήπωτε καταπατήσωσιν αυτούς εν τοις ποσίν αυτών και στραφέντες ρήξωσιν υμάς ».

Και ο Κλήμης ο Αλεξανδρέας είπε ότι είναι δύσκολο να εκθέσει κανείς την αλήθεια σε χονδροειδή ώτα. Ο Κέλσος κατηγορούσε τον χριστιανισμό ότι κρατούσε μυστική την εσωτερική του διδασκαλία. Ο Ωριγένης αντικρούοντας τον Κέλσο παραδέχτηκε πως είναι αλήθεια ότι υπήρχε μια μυστική διδασκαλία , η οποία δεν αποκαλυπτόταν στους πολλούς, αλλά πρόσθεσε ότι σ’ αυτό η εκκλησία ακολουθούσε το παράδειγμα των αρχαίων μυστηρίων, τα οποία δεν αποκάλυπταν τις εσωτερικές διδασκαλίες στους βέβηλους και σε ώτα ανεπαρκώς προετοιμασμένα.

Πιστεύουμε ότι στον ορθόδοξο μυστικισμό των μοναχών, κυρίως στο Αγ. Όρος, υπάρχουν μετά τον βαθμό των Μεγαλόσχημων ( οι φανεροί βαθμοί είναι: Ρασοφόροι- Σταυροφόροι- Μεγαλόσχημοι ) κι άλλοι μυστικοί βαθμοί ( πιθανόν άλλοι τριάντα, σύνολο τριάντα τρείς, όσα και τα χρόνια του Χριστού ) με διδασκαλίες και τεχνικές εντελώς άγνωστες όχι μόνο στον μέσο πιστό, αλλά και στους μοναχούς.

Είναι γεγονός ότι το τι ακριβώς ήταν η μύηση, το γινόταν και τι διδασκόταν στο άδυτο των ιερών των μυστηρίων, δεν είναι γνωστό. Και τούτο γιατί κανένας από τους μυημένους δε θέλησε να φανερώσει τα απόρρητα. Ο Διονύσιος ο Αρεοπαγίτης προτρέπει τον χριστιανό μυημένο να μην αποκαλύψει τα όσα βίωσε με τα ακόλουθα λόγια: « Πρόσεξε μην αποκαλύψεις τα άγια των αγίων. Διατήρησε τα μυστήρια του κρυμμένου Θεού, έτσι ώστε να μη μπορέσει να συμμετάσχει ο βέβηλος σε αυτά και στις θείες ενοράσεις σου μόλα για τα ιερά πράγματα μόνο στους αγίους. »

Στα Μεγάλα Μυστήρια της Ελευσίνας ο ιεροκήρυκας με την κραυγή: « Εκάς, εκάς εστέ βέβηλοι » απομάκρυνε τους περίεργους και το πλήθος των αμυήτων. Ο Πλάτωνας στο “Συμπόσιο” λέει πως για ν’ απομακρύνουν τους αμύητους φώναζαν: « θύρας τοις ωσίν επίθεσθε βέβηλοι ». Στη χριστιανική λειτουργία σε κάποιο σημείο πρέπει να απέλθουν οι κατηχούμενοι και να μείνουν μόνον οι πιστοί, δηλ. όσοι είχαν βαπτιστεί. Πριν την επίκληση των ευχών για την μετουσίωση του άρτου και του οίνου σε σώμα και αίμα Χριστού, ο ιερέας συνιστά να προσέχουν άγρυπνα τις θύρες λέγοντας: « τας θύρας, τας θύρας εν σοφία πρόσχωμεν ».

Είναι γεγονός πως η τελετουργία στρεφόταν γύρω από έναν θνήσκοντα θεό που τελικά ανασταίνεται. Στον χριστιανισμό έχουμε τον σταυρωμένο και θνήσκοντα Χριστό που την τρίτη μέρα ανασταίνεται. Το ίδιο έχουμε και στα Θρφικά μυστήρια όπου ο Διόνυσος- Ζαγρέας θανατώνεται από τους Τιτάνες, αλλά μετά ανασταίνεται από τον Δία. Στα Καβείρια μυστήρια ο Καδμίλος σκοτώνεται αλλά τον ανασταίνει ο Ερμής

Αγαπητέ αναγνώστη, θα μπορούσαμε να γράψουμε δεκάδες σελίδων, απ’ όπου θα είχες κι άλλες αποδείξεις ότι το μυστηριακό υπόβαθρο του χριστιανισμού είναι τα αρχαία Ελληνικά Μυστήρια. Με όσα αναφέραμε, πιστεύουμε ότι γίνεται ολοφάνερη η συμβολή της μυστηριακής τελετουργίας και του συμβολισμού των αρχαίων Ελληνικών Μυστηρίων στις τελετές και τον συμβολισμό των Χριστιανικών Μυστηρίων.

Παρατηρώντας την πρώιμη χριστιανική αναπαράσταση της Σταύρωσης, με τις λέξεις « Ορφεύς Βακχικός », θα μπορούσαμε να πούμε ότι ο σταυρωμένος Χριστός είναι ο « αληθινός Ορφέας » που μετέφερε την ανθρωπότητα, όπως τη νύφη του στον “οίκο” της από τα βάθη του σκοτεινού Άδη.