Ώρα για Συμμετοχικό Προϋπολογισμό

Από τον Πολιτικό Μηχανικό Θεόδωρο Κ. Παπαϊωάννου

Διαβάζοντας την ανακοίνωση στο ιστολόγιο vagia-gr.blogspot.com ότι στις 8 μ.μ. που θα συνεδριάσει το Δημοτικό Συμβούλιο του Δήμου Βαγίων που μεταξύ των θεμάτων υπάρχει τροποποίηση προυπολογισμού, ενέργεια πού επαναλαμβανόμενη συχνά αποτελεί αναμφισβήτητη ένδειξη μη επιμελούς λειτουργίας του Δήμου.
Θέλοντας να σας προβληματίσω, θυμήθηκα ότι στο ηλεκτρονικό μου αρχείο υπάρχει το παρακάτω άρθρο μου με τον παραπάνω τίτλο που δημοσιεύθηκε στα «ΒΟΙΩΤΙΚΑ ΝΕΑ» στις 13-3-06, εφαρμόζουν κάποιοι δήμοι στην Ελλάδα και ως εκ τούτου που διατηρεί αμείωτη την επικαιρότητα.
Ο Δημοτικός Προϋπολογισμός (κάτι ανάλογο συμβαίνει και με τον Νομαρχιακό), είναι η συνοπτική διατύπωση της οικονομικής πολιτικής πού ο δήμος (ή η Νομαρχία) προτίθεται να ακολουθήσει κατά την διάρκεια του έτους.
Είναι ο καθρέφτης πού απεικονίζει την διαχείριση και την οικονομική κατάσταση.
Είναι η ταυτότητα και το εργαλείο υλοποίησης των σκοπών και των στόχων για τους οποίους υπάρχει και δρα γενικότερα ένας Οργανισμός.
Μέσω αυτού διαμορφώνονται τα ύψη εσόδων – εξόδων και κατ΄ επέκταση το μέγεθος της επιβάρυνσης των δημοτών.
Όπως ο Κρατικός Προϋπολογισμός έτσι και ο Δημοτικός (ή ο Νομαρχιακός) είναι μια κορυφαία πράξη εφόσον με αυτόν καθορίζονται πώς και πού θα κατανεμηθούν τα διαθέσιμα κονδύλια.
Σε αντίθεση όμως προς τα παραπάνω, τα Δημοτικά Συμβούλια τον συζητούν και τον ψηφίζουν γενικώς με την συνήθη παραδοσιακή και χρεοκοπημένη διαδικασία στο τέλος του έτους ή καθ΄ υπέρβαση στις αρχές του νέου.
Αν κάποιος ΟΤΑ αποφάσιζε να σπάσει την παράδοση κάτι άλλωστε συμβατό με τον χαρακτήρα της Τ.Α. θα ήταν ευοίωνη εξαίρεση και αισιόδοξη έκπληξη πού απλώς θα επιβεβαίωνε τον «καθιερωμένο» κανόνα.
Κατά την συζήτηση του, η κάθε δημοτική αρχή ισχυρίζεται ότι πρόκειται για προϋπολογισμό αναπτυξιακό, διεκδικητικό, φιλόδοξο, ρεαλιστικό, υλοποιήσιμο κ.λ.π, αλλά πάντα στο τέλος σημαντικά εκτροχιασμένο για λόγους πού αν και προφανείς, ποτέ δεν εξηγούνται.
Στην συντριπτική πλειοψηφία και για τα καθ΄ υμάς, ο προϋπολογισμός αποτελεί ασπόνδυλη, αποσπασματική, ανιεάρχητη συρραφή κωδικών και κονδυλίων, πού από τις αλλεπάλληλες τροποποιήσεις κατά τη διάρκεια του έτους στο τέλος καθίσταται αγνώριστος.
Το πλήθος των τροποποιήσεων αποτελεί εύγλωττη απόδειξη, της προχειρότητας, της αδιαφάνειας και της κακής οργάνωσης του Δήμου.
Η αντιπολίτευση από την πλευρά της λίγες φορές τον έχει προμελετήσει για να τον αντικρούσει και να αντιπροτείνει τεκμηριωμένα.
Η διαδικασία τέλος επισφραγίζεται με μια τυπική ψηφοφορία και με την βεβαιότητα επανάληψης τον επόμενο χρόνο της ίδιας περίπου ανούσιας παράστασης.
Τα παραπάνω εκφυλιστικά φαινόμενα ακυρώνουν τον χαρακτήρα της Τ.Α, δείχνουν ότι εξαντλήθηκαν οι όποιες δυνατότητες της μέχρι σήμερα διαδικασίας κατάρτισής του και επιβάλλουν αλλαγή.
Ώρα λοιπόν να μιμηθούν οι Δήμοι το παράδειγμα δεκάδων ευρωπαϊκών πόλεων που με την καινοτομία του λεγόμενου (Σ. Π.) άλλαξαν τη διαδικασία διαμόρφωσής του και έδωσαν φωνή στους κατοίκους των πόλεών τους.
Ο (Σ. Π), αποτελεί μια σημαντική μορφή συμμετοχής των πολιτών στη λήψη των αποφάσεων που σχετίζονται με τους στόχους και την κατανομή των δημοσίων επενδύσεων σε τοπικό επίπεδο.
Πρόκειται για μια συμμετοχική διαδικασία διαβούλευσης που αφορά στις προτάσεις του προϋπολογισμού (σε επίπεδο συνοικιακών συμβουλίων, δημοτικών διαμερισμάτων, ή μιας δημοτικής επιχείρησης).
Αυτή αναπτύσσεται και επεξεργάζεται καθ’ όλη τη διάρκεια του έτους, με στόχο να καταρτιστεί μια πρόταση προϋπολογισμού για το επόμενο έτος διαχείρισης, με βάση τα αιτήματα των πολιτών.
Είναι μια προσπάθεια μετάβασης από την αντιπροσωπευτική στη συμμετοχική δημοκρατία στην οποία ο πολίτης ως καλύτερος γνώστης, μέσα από συνελεύσεις αποφασίζει για την διάθεση μέρους του δημοτικού προϋπολογισμού.
Σε πολλές ευρωπαϊκές πόλεις εφαρμόζονται διαδικασίες (Σ. Π.) με μορφές ποικίλλουσες ανάλογα με την οργάνωση της τοπικής αυτοδιοίκησης, το θεσμικό πλαίσιο, τα κοινωνικά κινήματα και τις οργανώσεις των πολιτών που υπάρχουν κατά τόπους κ.λ.π.
Ενδεικτικά αναφέρουμε τους δήμους Βαρκελώνη, Σεβίλλη, Κόρδοβα, 11ος δήμος της Ρώμης, οι οποίες μάλιστα έχουν συστήσει ειδική υπηρεσία.
Όπου εφαρμόζεται, τα αποτελέσματα είναι πάντα θετικά γιατί: Ενεργοποιεί την κοινωνία με την αύξηση του αριθμού των πρωταγωνιστών και αποτελεί την κινητήρια δύναμη συμμετοχής των τοπικών συλλόγων στη διαδικασία διαμόρφωσής του.
Η συζήτηση με τους πολίτες έχει ουσιαστικό χαρακτήρα.
Δεν είναι απλώς μια συμβουλευτική συνεδρία αλλά δίνει τη δυνατότητα στους κατοίκους, μέσω των αποφάσεων να διαμορφώσουν μια συνείδηση «κοινών αγαθών» για την πόλη τους για τις προτεραιότητες των έργων και των επενδύσεων.
Ως συμμετοχική διαδικασία γενικότερα φορτισμένη με το έντονα αξιακό περιεχόμενο που περιέχει η λήψη αποφάσεων «στρατηγικού» τύπου, δεν περιορίζεται στο να προσανατολίζει απλώς τους εμπλεκόμενους φορείς στον καθορισμό των λεπτομερειών υλοποίησης των έργων, στην απόσπαση συναινέσεων σε προειλημμένες αποφάσεις, ή στην διάχυση και τον επιμερισμό των ευθυνών.
Αποτελεί μέσο με το οποίο οι πολίτες ασκούν έλεγχο στους αιρετούς εκπροσώπους τους, ενώ ταυτόχρονα αποκαθιστά το πολιτικό περιεχόμενο του προϋπολογισμού, ως πεδίου στο οποίο αποσαφηνίζονται οι στόχοι της δημοτικής αρχής, πριν ακόμη συζητηθούν τα μέσα που θα χρησιμοποιηθούν για την επίτευξη αυτών των στόχων.
Αγνοώντας το πολιτικό περιεχόμενο της διαδικασίας τα Δημοτικά μας Συμβούλια αρκούνται στην καλλίτερη περίπτωση σε μια τεχνικού χαρακτήρα τυπική επετειακή συζήτηση πού στις περισσότερες περιπτώσεις συμπίπτει με την κατ΄ έθιμο «εορταστική χαλάρωση» στο τέλος του έτους , τότε που κατά νόμο γίνεται η συζήτησή του.
Μια όμως δημοτική αρχή που φοβάται τη συμμετοχή των πολιτών, που στέκεται αρνητικά απέναντι σε διαδικασίες που προάγουν τη λαϊκή συμμετοχή δεν θα υλοποιεί τούς στόχους της, θα εγείρει την καχυποψία των δημοτών, θα κινείται με αδιαφάνεια που είναι ο προθάλαμος των όλο συχνότερων φαινομένων διαπλοκής και διαφθοράς.
Είναι καιρός να αναδειχθεί στη κάθε πόλη δημοτική αρχή που θα εμπιστεύεται τις απόψεις των εκλογέων- δημοτών. Είναι ώρα για αλλαγή αντίληψης στους Δήμους.