{…άνθη και οπώρες από τον κήπο της γνώσης…}
Οι ημέρες αυτές έχουν μια έντονη θρησκευτική χροιά. Από την άλλη μεριά η εποχή μας χαρακτηρίζεται ως υλιστική. Και είναι γεγονός ότι απολαμβάνουμε πλείστα αγαθά, που είναι προϊόντα της επιστήμης. Βασικά είναι προϊόντα των φυσικών επιστημών και της τεχνολογίας. Υπάρχουν πολλοί συνάνθρωποί μας που υποστηρίζουν πως ανάμεσα στην επιστήμη και τη θρησκεία υπάρχει ένα αγεφύρωτο χάσμα.
Με αυτό το άρθρο θα προσπαθήσουμε να καταδείξουμε πως δεν υπάρχει αντίθεση επιστήμης και θρησκείας. Απλά η αντίθεση οφείλεται σε ορισμένους υπηρέτες- λειτουργούς τους κι αυτούς τους συναντάμε και στις δύο πλευρές.
Ας ξεκινήσουμε από τις δύο βασικές έννοιες:
Επιστήμη: Η λέξη προέρχεται από το ρήμα επίσταμαι (= γνωρίζω καλά ). Είναι η ορθολογική και μεθοδική έρευνα της πραγματικότητας και ταυτόχρονα η συστηματική οργάνωση της γνώσης, που προκύπτει από την έρευνα αυτή.
Άρα, επιστήμη είναι παραγωγή καινούργιας γνώσης και η έγκυρη παρουσίασή της.
Ο χαρακτήρας της επιστήμης είναι δυναμικός. Η ερμηνεία που δίνει σε κάθε τομέα του επιστητού δεν είναι κάτι το τετελεσμένο, αλλά διαρκώς εμπλουτίζεται, διορθώνεται και αναθεωρείται, καθώς η κίνηση της ιστορίας και οι προσπάθειες των ανθρώπων προσφέρουν ολοένα και νεώτερα δεδομένα στην έρευνα. Τέλος, η έννοια της επιστήμης συνδέεται με την παράσταση του μεθοδευμένου, του σκόπιμου, του επίσημου, του σοβαρού, και του μαθηματικά εκφρασμένου, ενώ αντιτίθεται στην παράσταση του πρόχειρου, του ερασιτεχνικού, του υποκειμενικού, του επιπόλαιου και του ανεύθυνου.
Ο αρχαίος Έλληνας φιλόσοφος Αριστοτέλης, είχε χωρίσει τις ανθρώπινες γνώσεις, με κριτήριο τον επιδιωκόμενο σκοπό, σε τρεις ομάδες. Σκοπός της πρώτης ομάδας είναι η « θεωρία », της δεύτερης η « πράξη », και της τρίτης η « ποίηση ». Στο έργο του “Μετά τα Φυσικά” γράφει: « Πάσα διάνοια ή πρακτική ή ποιητική ή θεωρητική ».
Θεωρητική γνώση είναι αυτή που εξετάζει τους αιώνιους και αμετάβλητους νόμους από τους οποίους διέπονται τα όντα.
Πρακτική είναι αυτή που στρέφεται προς την πράξη ( ηθική, πολιτική ) και, τέλος, ποιητική είναι αυτή που σχετίζεται με τη δραστηριότητα, η οποία οδηγεί στην παραγωγή και στη δημιουργία ( ποιητική, ρητορική ).
Με κριτήριο τις πνευματικές ικανότητες στις οποίες αντιστοιχεί η καθεμιά, ο νεώτερος φιλόσοφος Φρ. Μπέϊκον κατέτασσε τις επιστήμες σε:
α) επιστήμες της μνήμης ή “ιστορία” ( πολιτική ή φυσική )
β) επιστήμες της φαντασίας ή “ποίηση” ( ερμηνεία συμβόλων, αφηγήσεων, μύθων ), και
γ) επιστήμες του λόγου ή “φιλοσοφία” ( γνώση της φύσης, του ανθρώπου, του Θεού ).
Θρησκεία: Ο όρος θρησκεία δηλώνει γενικά τη σχέση του ανθρώπου με το ιερό, με το θείο. Το θείο στην ιστορική πορεία του ανθρώπου και από πολιτισμό σε πολιτισμό κατανοήθηκε με ποικίλους τρόπους. Κατανοήθηκε ως οι θεοί, ως ο ένας Θεός, ως γενικότερα η υπερφυσική δύναμη. Μαρτυρίες θρησκευτικής συμπεριφοράς και πίστης υπάρχουν σε κάθε τομέα της ανθρώπινης ζωής, στην ανθρώπινη εμπειρία γενικά. Η θρησκεία έχει ασκήσει σημαντική ,αλλά μερικές φορές διφορούμενη, πολιτισμική επίδραση, γιατί άλλοτε αντιστάθηκε και άλλοτε προώθησε την κοινωνική και πολιτιστική εξέλιξη.
Επιστήμη και θρησκεία οφείλουν να πορεύονται μαζί, θα λέγαμε « να βαδίσουν χέρι- χέρι », γιατί σκοπός κάθε σοφίας είναι να διαλευκάνει το μυστήριο του Κόσμου, το αίνιγμα του ανθρώπου, του τελευταίου ορίου της πλανητικής εξέλιξης. Το αίνιγμα αυτό εμπεριέχει και το αίνιγμα του σύμπαντος, γιατί το μικρό σύμπαν του ανθρώπου, ο μικρόκοσμος, είναι το κάτοπτρο και η μικροσκοπική σύνθεση του μεγάλου σύμπαντος, του μακρόκοσμου. Και το ένα και το άλλο διέπονται από τις ίδιες αρχές, που φαινομενικά είναι διαφορετικές, αλλά αποτελούν ομοούσιες εκφράσεις του αόρατου Δημιουργού, του ορατού μέσα από τα έργα Του, του υπέρτατου Πνεύματος, του Θεού.
Η Πνευματική Τριάδα: Πατήρ- Υιός- Άγιο Πνεύμα ( αντικείμενο μελέτης της θρησκείας ), στον κόσμο της εκδήλωσης είναι η τριάδα: ενέργεια- ύλη- δύναμη ή πεδία δυνάμεων ( αντικείμενο μελέτης της φυσικής ).
Έτσι υπάρχει ένας νόμος κλειδί, που είναι ο “νόμος των αναλογιών”. Ο νόμος αυτός κάνει μια εσωτερική αντιστοίχιση αφηρημένων εννοιών (μεταφυσικών εννοιών) με συγκεκριμένες καταστάσεις (φυσικές καταστάσεις). Θεωρεί ότι ο κόσμος είναι πλασμένος με βάση ένα αρχετυπικό πρότυπο, που λειτουργεί αναλογικά στα διάφορα επίπεδα. Ας συλλογιστούμε τη δομή του ατόμου ( μικρόκοσμος ) και τη δομή του ηλιακού μας συστήματος ( μακρόκοσμος ). Κάθε κατάσταση, όπως λ.χ. η λειτουργία του μορίου, αντιστοιχεί στο επίπεδο του ανθρώπου με ανάλογες καταστάσεις ή στο ψυχικό επίπεδο ή ακόμη και στο πνευματικό επίπεδο.
Ο Πλάτωνας χρησιμοποιεί τον παραπάνω νόμο στο έργο του “Πολιτεία”, όταν αναφέρεται στα ιδεαλιστικά πρότυπα, τον αρχέτυπο κόσμο των Ιδεών, του οποίου αντανάκλαση είναι ο φυσικός κόσμος.
Το βιβλικό « κατ’ εικόνα και ομοίωσιν » είναι ένα άλλο παράδειγμα, που αναφέρεται στην αντιστοιχία των θείων και των ανθρώπινων ιδιοτήτων και λειτουργιών. Στον ίδιo νόμο αναφερόμαστε κι εμείς προφέροντας στην προσευχή «…γεννηθήτω το θέλημά Σου ως εν ουρανώ κι επί της γης…».
Θα πρέπει να θυμόμαστε ότι η εκδήλωση του Απόλυτου δημιούργησε ταυτόχρονα τρεις μεγάλες δυνάμεις ή ιδιότητες, η δράση των οποίων κατασκεύασε όλο τον αντικειμενικό κόσμο, ορατό και αόρατο. Οι ιδιότητες αυτές υπάρχουν μέσα σ’ όλα τα όντα, οργανικά και ανόργανα, πνευματικά και υλικά.
Ο νόμος της αναλογίας συνδέει τις φιλοσοφικές και μεταφυσικές αντιλήψεις της θρησκείας με τις επιστημονικές θεωρίες σχετικά με τη δημιουργία του κόσμου, τον σκοπό και την εξέλιξή του. Οι διαφορές διαλύονται και οι αντιφάσεις ξεπερνιούνται, στο βαθμό που οι λειτουργοί θρησκείας και επιστήμης κατανοούν τον νόμο αυτό. Η πλήρης όμως και σε βάθος κατανόηση του νόμου απαιτεί βαθειά μελέτη, ευρύτητα σκέψης, και απόρριψη κάθε είδους “παρωπίδων”, όπως άλλωστε απαιτούν και όλες οι μεγάλες αλήθειες.
Ας δούμε εδώ τη γνώμη του διάσημου φυσικού E. Charon:
« … Η γνώση, η ύπαρξη του εξωτερικού κόσμου, η ύλη και η μορφή, το πρόβλημα της ζωής και του θανάτου, η ψυχή και το σώμα, το πρόβλημα του Θεού, όλα τα παραδοσιακά θέματα της Μεταφυσικής, που διαπραγματεύονται οι θρησκείες μας, μπορούν να υπεισέλθουν στο πεδίο έρευνας της Φυσικής;
Η απάντηση είναι καταφατική ή αρνητική ανάλογα με το αν αποδεχόμαστε ή όχι την ανάλυση του Πνεύματος σαν αντικείμενο μελέτης της Φυσικής… Η Μεταφυσική και η επιστήμη της Φυσικής είναι δυο συμπληρωματικές επιστήμες, που ανάλαβαν ν’ αυξήσουν τη γνώση μας για το Σύμπαν καθόσον ύλη και Πνεύμα είναι αδιάσπαστα ενωμένα…Το Πνεύμα είναι αδιάσπαστο μέρος της έρευνας της Φυσικής, όπως και η ύλη, αφού δεν υπάρχει δυνατή περιγραφή της ύλης, όπου να μην επεμβαίνουν εξ αρχής κιόλας οι δομικοί μηχανισμοί του δικού μας Πνεύματος, που είναι μόριο του Παγκόσμιου Πνεύματος. »
Ο Αναξαγόρας δέχτηκε σαν πρώτη αρχή το Άπειρο και μια Διάνοια που διευθετεί την ύλη, αποτελώντας συστατικό στοιχείο όλων των όντων που υπάρχουν στον κόσμο. Από την αρχαιότητα δηλαδή είχε εκφραστεί ότι ο Θεός είναι « πανταχού Παρών και τα πάντα Πληρών ».
Έτσι μπορούμε να πούμε ότι η ύλη, το αντικείμενο έρευνας των Φυσικών επιστημών, είναι αδιάσπαστο μέρος της Θεότητας. Ο άνθρωπος ζει σε διαρκή επαφή με την ύλη γιατί είναι απαραίτητη στην πολιτισμική και την πνευματική του εξέλιξη. Ο αντίθετος ισχυρισμός θα σήμαινε ότι ο Θεός συνέλαβε και μετά δημιούργησε κάτι άχρηστο. Όμως είναι προφανές πως ό,τι υπάρχει στη γήινο επίπεδο, και στο Σύμπαν γενικότερα, έχει το λόγο ύπαρξής του, γιατί είναι αναγκαίο για την επιτέλεση του Μεγάλου Έργου του Δημιουργού. Επιπλέον, από Χριστιανική άποψη ο Θεός ενσαρκώθηκε, παίρνοντας σάρκα και οστά. Το Πνεύμα κατήλθε στην ύλη και την συντόνισε στους κραδασμούς της. Γι΄ αυτό η Θρησκεία παράλληλα με τα Πνευματικά θέματα πρέπει με το ίδιο ζήλο να αντιμετωπίζει και τα θέματα της ύλης. Να μην υπερτονίζει τα Πνευματικά θεωρώντας ευτελή τα υλικά. Η “χρυσή τομή” του Πυθαγόρα είναι το καλύτερο μέτρο δράσης.
Από την άλλη μεριά όμως ο υλικός κόσμος οφείλει την ύπαρξή του σε μια παγκόσμια ενέργεια. Έχει διευθετηθεί από μια Παγκόσμια Διάνοια, διαποτισμένος από Αγάπη, που στην ύλη εκφράζεται με δυνάμεις συνοχής και συνάφειας, από ελκτικές βαρυτικές δυνάμεις, από ηλεκτρομαγνητικές δυνάμεις έλξης, αλλά και άπωσης, οι οποίες όμως εξουδετερώνονται από ισχυρότερες, ώστε να έχουμε σταθερή δομή, όπως π.χ, οι απωστικές ηλεκτρικές δυνάμεις στον πυρήνα των ατόμων αντισταθμίζονται από τις ισχυρές πυρηνικές δυνάμεις. Άρα η ύλη κατευθύνεται από το Πνεύμα. Γι’ αυτό οι φυσικοί πρέπει να εξετάζουν παράλληλα και το Πνεύμα, γιατί όλα τα υλικά στοιχεία οφείλουν την ύπαρξή τους σ’ ένα άϋλο στοιχείο. Να κατανοήσουν ότι « το πεπερασμένο προκύπτει από το Άπειρο και πως το ορατό εκπορεύεται από το Αόρατο ».
Σήμερα οι επιστήμονες καταλήγουν, όλο και περισσότερο, στην άποψη ότι η ενέργεια από την οποία πηγάζουν όλα τα φαινόμενα είναι μία και μοναδική κατ’ ουσίαν, αλλά πολλαπλή στις εκδηλώσεις της. Αυτή τη μια και μοναδική ενέργεια η θρησκεία την αποδίδει με την έννοια του Θεού, ενώ τις πολλαπλές εκδηλώσεις της σαν Δημιουργία. Αν τώρα προχωρήσουμε στους συλλογισμούς μας, η ύλη έχει βασικές ιδιότητες την αδράνεια, την κίνηση και την δόνηση ( ταλάντωση ), οπότε αναγνωρίζουμε σ’ αυτήν μια τριαδικότητα ιδιοτήτων, ανάλογη με την τριαδικότητα της Θεότητας. Γενικά το Πνεύμα εκδηλώνεται σαν ενέργεια ( δονητική ενέργεια )- ας θυμηθούμε ότι κατά την Πεντηκοστή το Άγ. Πνεύμα κατέβηκε με μορφή φλογών ( φωτιά= ενέργεια )- και ανάλογα με τη δονητική κατάσταση, δηλ. τη συχνότητα, μπορεί να εκδηλωθεί σαν φώτιση, σαν ενόραση, σαν εξέλιξη, ή σαν εκδήλωση ενός φυσικού φαινομένου ( το οποίο χαρακτηρίζεται ως ενεργειακή μεταβολή ).
Οι ερευνητές προσπαθούν ν’ ανακαλύψουν την πιο απλή σχέση που συνδέει όλα τα γνωστά φαινόμενα και αναζητούν ένα θεμελιώδη τύπο, που να ενώνει όσους περισσότερους φυσικούς νόμους, όπως έκανε π.χ. ο Maxwell με τις περίφημες εξισώσεις της ηλεκτρομαγνητικής θεωρίας (όπου σε τέσσερις θεμελιώσεις εξισώσεις συμπύκνωσε δεκάδες σχέσεις και νόμους). Αυτό σημαίνει ότι είναι πεπεισμένοι για την απλότητα, τη σταθερότητα και την ενότητα της φύσης, γεγονός που αναλογεί στη θρησκευτική πίστη για την κοσμική τάξη.
Ίσως μερικοί αναγνώστες φέρουν αντιρρήσεις έχοντας ακούσει τη “θεωρία του χάους”. Όμως υπάρχει και η “θεωρία του ενοποιημένου πεδίου”. Στη Θερμοδυναμική συναντούμε τον “εντροπικό νόμο” που οδηγεί σε αταξία. Αλλά η ζωή δρα σαν “αρνητικός εντροπικός νόμος” επιφέροντας την τάξη.
Για την αρμονία και την κοσμική τάξη ας διαβάσουμε αυτή την περικοπή από γραπτό του μεγάλου αστρονόμου Kepler: « Όλη η δημιουργία απαρτίζει μια υπέροχη συμφωνία, στην τάξη των ιδεών και του πνεύματος όπως και στην τάξη των υλικών οντοτήτων. Τα πάντα συνδέονται και συνάπτονται με αμοιβαίες ακατάλυτες σχέσεις. Τα πάντα απαρτίζουν ένα αρμονικό σύνολο. Και στο Θεό, η ίδια αρμονία, μια υπέρτατη αρμονία: διότι ο Θεός μας έπλασε κατ’ εικόνα Του και μας προίκισε με την ιδέα και το αίσθημα της αρμονίας. Όλα όσα υπάρχουν είναι ζωντανά και εμψυχωμένα, γιατί τα πάντα ακολουθούνται και συνδέονται, δεν υπάρχει άστρο, το οποίο να μην έχει ζωή, το οποίο δεν έχει ψυχή. Η ψυχή των άστρων είναι το αίτιο της κίνησής τους, αυτή εξηγεί την κανονικότητα των φυσικών φαινομένων».
Κι όταν ρώτησαν τον Einstein αν υπάρχει Θεός, ο σοφός ερευνητής απάντησε: « Όλα τα άστρα υπακούουν σε παγκόσμιους νόμους. Προσπαθήστε να βρείτε το Νομοθέτη. »
Όσο η επιστήμη της Φυσικής προχωρεί σε νέες ανακαλύψεις, κυρίως στο χώρο της Κβαντικής Μηχανικής και της Πυρηνικής, τόσο μικραίνει η απόσταση Φυσικής- Μεταφυσικής, δηλ. επιστήμης- θρησκείας. Οι επιστήμονες βλέπουν συνεχώς το χάσμα που τους χωρίζει από τις θρησκευτικές θεωρήσεις να ελαχιστοποιείται. Όμως δεν μπορούν να δεχθούν ότι οι βιβλικές εξηγήσεις των “θεολογούντων” για τον Κόσμο πρέπει να δίνονται σήμερα με τον τρόπο που δίνονταν πριν από χίλια ή δύο χιλιάδες χρόνια. Κατανοούν ότι τα όσα γράφονται στα ιερά βιβλία δίνονται με αλληγορικό τρόπο και χρειάζονται ευρύτητα σκέψης και διαλογισμού για να ανακαλυφθούν οι θησαυροί τους κι όχι ο αυστηρός δογματισμός.
Ίσως η εκπληκτικότερη μεταμόρφωση της άποψης για τον κόσμο, που επιχείρησε η νέα Φυσική, είναι η αναγνώριση πως η “συνείδηση” παίζει σημαντικό ρόλο στο αποκαλούμενο φυσικό σύμπαν. Φθάνει τελικά στη θεμελιώδη ενότητα που συνδέει τη συνείδηση όλων των όντων με την Ύπατη και Πανταχού Παρούσα Συνείδηση του Σύμπαντος.
Σύμφωνα με τη νέα Φυσική, τόσο το μοντέλο του σύμπαντος, όσο και ο χρόνος αποτελούν ένα είδος κοσμικού γιγάντιου εγκεφάλου. Οι ολογραφικές ιδιότητες της συνείδησης παρουσιάζουν ομοιότητα με τις ολογραφικές ιδιότητες του χωρόχρονου. Όπως παρατηρεί ο Sir James Jans, το σύμπαν είναι μια μεγάλη σκέψη και θα μπορούσαμε να προσθέσουμε ότι η ουσία αυτής της μεγάλης σκέψης είναι η συνείδηση. Έτσι μέσα σε κάθε σωματίδιο, άτομο, μόριο, κύτταρο, ζει κρυμμένη και εργάζεται όλη η παντογνωσία του Αιώνιου και η παντοδυναμία του Απείρου.
Ένας άλλος ερευνητής, ο Harris Walker μας λέει πως η συμπεριφορά των στοιχειωδών σωματιδίων μοιάζει να κυβερνάται από κάποιο είδος συνειδητής δύναμης. Ο ίδιος λέει ότι η συνείδηση σχετίζεται πιθανά με όλες τις κβαντομηχανικές διαδικασίες. Συνέπεια της νέας Φυσικής είναι επίσης και το γεγονός ότι η συνείδηση μπορεί να λειτουργεί σε περιοχές που βρίσκονται πέρα από το χωρόχρονο. Αυτό υποστηρίζει και η θρησκεία για τους φωτισμένους ανθρώπους της και τους αγίους.
Ο φυσικός του Πρίνστον John Wheelerας λέει ότι οφείλουμε να αντικαταστήσουμε τον όρο “παρατηρητής” με τον όρο “συμμέτοχος”. Δεν μπορούμε να παρατηρήσουμε τον φυσικό κόσμο γιατί, όπως μας λένε οι μοντέρνοι φυσικοί, δεν υπάρχει. Απλά συμμετέχουμε σ’ ένα φάσμα που περιέχει όλες τις πιθανές πραγματικότητες. Από την εποχή που ο Heisenberg διατύπωσε την “αρχή της αβεβαιότητας” οι ιδέες μας για το απόλυτο του φυσικού σύμπαντος μοιάζουν λαθεμένες κι αρχίζουμε να κατανοούμε πως οι αντιλήψεις μας μοιάζουν λαθεμένες, ερχόμαστε τη “μάγια” ( μάγια= πλάνη, αυταπάτη ) των ανατολικών θρησκειών.
Ο διάσημος φυσικός Richard Feymann υποστηρίζει ότι ένα ποζιτρόνιο ( σωματίδιο όμοιο με το ηλεκτρόνιο αλλά με θετικό φορτίο ) που κινείται προς τα εμπρός στο χρόνο είναι στην πραγματικότητα ένα ηλεκτρόνιο που κινείται προς τα πίσω στον χρόνο. Και τα βιβλικά κείμενα μας τονίζουν ότι ο Θεός είναι Πνεύμα, Άχρονος και βρίσκεται παντού, δηλ. δεν υπάρχει χώρος και χρόνος για το Πνεύμα Θεού.
Οι θεμελιωτές της νέας Φυσικής βρήκαν ότι οι απόψεις τους έχουν μεγάλη ομοιότητα με τις διδασκαλίες των εσωτερικών σχολών, των μυστικιστών και των ανατολικών θρησκειών. Ο Niels Bohr είπε: « Αν μας ενδιαφέρει μια αναλογία στη διατύπωση της ατομικής θεωρίας, θα πρέπει να την αναζητήσουμε στα επιστημονικά προβλήματα που έθεσαν πριν από πολλούς αιώνες οι μεγάλοι στοχαστές της Ανατολής, όπως ο Βούδας και ο Λάο Τσε, εφόσον αυτοί ήταν που αναζήτησαν μια αρμονική σχέση ανάμεσα στις ταυτόχρονες θέσεις μας, σαν θεατών, αλλά και σαν ηθοποιών στο μεγάλο δράμα της ύπαρξης ». Ο Heisenberg πιστεύει ότι: « Η μεγάλη προσφορά της Ιαπωνικής σκέψης στον τομέα της θεωρητικής Φυσικής από τον τελευταίο πόλεμο κι έπειτα, οφείλεται σ’ ένα σημείο στη στενή σχέση ανάμεσα στις φιλοσοφικές ιδέες των παραδόσεων της Άπω ανατολής και στο φιλοσοφικό υπόβαθρο της κβαντικής θεωρίας. »
Ο Μ. Faradey, ο μεγαλύτερος μέχρι σήμερα πειραματιστής φυσικός, καθιέρωσε την έννοια του πεδίου, έχοντας γνώσεις για τα πεδία από τον μυστικισμό, ενώ ο Einstein διατύπωσε τη θεωρία της σχετικότητας εξωτερικεύοντας εσωτερικές διδασκαλίες, που είναι γνωστές σε πολλούς επιστήμονες, οι οποίοι προσεγγίζουν το θείο όχι μόνον από την εξωτερική θρησκεία, αλλά και από το “δρόμο του εσωτεριστή”.
Είναι γεγονός ότι η Φυσική και η θρησκεία αποτελούν δύο μεγάλα συστήματα της ανθρώπινης σκέψης. Η Φυσική άνοιξε τους ορίζοντες της ανθρώπινης κατανόησης σε περιοχές που κανείς δεν υποψιαζόταν πριν από αρκετά χρόνια. Μας επέτρεψε να κατανοήσουμε μερικά από τα “μυστικά” της φύσης και να γνωρίσουμε πολλούς νόμους της, να “συντονιστούμε” με μερικές συχνότητες της Κοσμικής Διάνοιας και να αποκτήσουμε τη γνώση που μας είναι αναγκαία για την τωρινή συνειδησιακή μας κατάσταση. Η εκπληκτική δύναμη της επιστημονικής συλλογιστικής μας οδήγησε στη διατύπωση νέων θεωριών, οι οποίες συνεχώς ανανεώνονται και αναθεωρούνται, για να προσεγγίσουμε περισσότερο την “αλήθεια”. Η επιστήμη, που συμπληρώνεται με νέα δεδομένα, που ανανεώνεται και εξελίσσεται, έχει δυναμικό χαρακτήρα.
Αντίθετα, η θρησκεία είναι θεμελιωμένη στην αποκάλυψη και στη διαμέσου αυτής εκχωρούμενη σοφία. Το θρησκευτικό δόγμα, που πιστεύεται ότι περιέχει μιαν αναλλοίωτη Αλήθεια, δεν μπορεί να τροποποιηθεί για να προσαρμοστεί στις μεταβαλλόμενες ιδέες. Σε όλες τις εποχές υπήρξαν θαυμάσιοι θεολόγοι, οι οποίοι φώτισαν τους πιστούς δίνοντάς τους θησαυρούς γνώσης και ηθικών αξιών. Όμως ήσαν αρκετοί κι αυτοί που έδειξαν μια νοητική δυσκαμψία, δημιουργώντας την αντίθεση θρησκείας επιστήμης. Το ίδιο ισχύει και για τους φυσικούς. Πολλοί, βαθύτατα θρησκευόμενοι, είτε διαμέσου της εξωτερικής θρησκείας, είτε διαμέσου του εσωτερικού παραδοσιακού μυστικισμού, ένιωσαν την ενότητα των όντων του σύμπαντος, βιώνοντας τη θεότητα μέσα τους, και προώθησαν τις ιδέες στη Φυσική, ενώ αρκετοί παρέμειναν προσκολλημένοι στην ύλη, απορρίπτοντας το θείο από τη φύση. Αντιθέσεις υπάρχουν παντού.
Όμως τι σχέση μπορεί να έχει το ακούραστο κι ευσεβές ζεύγος Curie με την ομάδα που εργάστηκε για την κατασκευή της βόμβας νετρονίου; Ο μυστικιστής M. Faraday, που με την ανακάλυψη της ηλεκτρομαγνητικής επαγωγής έθεσε τις βάσεις για την παραγωγή της ηλεκτρικής ενέργειας, με τον εμπνευστή των ηλεκτροσόκ για βασανισμό; Ή τι σχέση μπορεί να έχει ο μειλίχιος κι αλτρουιστής ( μακαριστός ) πατέρας Παΐσιος ο Αγιορείτης με τον πανούργο έμπορο ηγούμενο Εφραίμ; Ο Άγιος Κοσμάς με εθνοκάπηλο Άνθιμο, επίσκοπο Θες/κης; Ο Άγιος Φραγκίσκος της Ασίζης με τους ιεροεξεταστές που έκαψαν τον Τζορντάνο Μπρούνο;
Συνεπώς δεν φταίνε ούτε οι επιστήμονες, ούτε οι λειτουργοί της θρησκείας. Την αντίθεση δημιουργούν ορισμένα άτομα που τις υπηρετούν χωρίς αγάπη και χωρίς το στοιχείο της ταπεινότητας, αλλά με σκληρότητα, εγωισμό πως μόνον αυτοί κατέχουν την αλήθεια, και μισαλλοδοξία.
Με όσα αναφέραμε, έγινε φανερό ότι οι δρόμοι επιστήμης- θρησκείας είναι παράλληλοι. Είναι αναγκαίο να υπάρξει μια μεγάλη συνεργασία για να μπορέσουμε ν’ αντιμετωπίσουμε τα μεγάλα προβλήματα της ανθρωπότητας, τόσο το τωρινά όσο και των επόμενων χρόνων, τα οποία από τις υπάρχουσες ενδείξεις είναι όχι μόνον οικονομικά, αλλά κυρίως ηθικά και πνευματικά. Δεν μπορούν να γίνονται οι πλούσιοι πλουσιότεροι και οι φτωχοί φτωχότεροι φθάνοντας στα όρια της εξαθλίωσης. Άλλοι να έχουν κότερα μήκους δεκάδων μέτρων κι άλλοι να είναι άστεγοι. Να υπάρχουν ακτήμονες και η μοναστηριακή περιουσία ορισμένων μονών ανυπολόγιστη. Θα πρέπει να αναθεωρηθούν πολλές συνήθειες στον τρόπο του “σκέπτεσθαι” και του “ενεργείν”.
Ο στόχος μας θα είναι ο ίδιος. Να εξυψώσουμε την ανθρωπότητα, να την βγάλουμε από την υλική και την πνευματική μιζέρια. Να την βοηθήσουμε να ελπίσει και πάλι, να χαμογελάσει, να αισθανθεί ο καθένας πως δεν είναι ένας ασήμαντος αριθμός, αλλά ένα άτομο σημαντικό και αξεπέραστο, μοναδικό και θείο. Οι επιστήμονες πλησιάζουν προς τη θρησκεία. Ας τολμήσουν και οι άνθρωποι της θρησκείας να πλησιάσουν την επιστήμη, να δεχθούν πως όλα τα θέματα δεν προβλέπονται από τη βίβλο, η Γένεση δεν μπορεί να αντικαταστήσει την Κοσμολογία, η θεωρία της εξέλιξης των ειδών δεν είναι αιρετική. Ας δεχτούν τις ανακαλύψεις και τις θεωρίες μας… Τουλάχιστον ας είναι ανεκτικοί, όπως ανεκτικός ήταν ο Χριστός, που σαν Φωτεινός οδηγητής μας έδωσε το λαμπρότερο παράδειγμα και μας έδειξε τον τρόπο λέγοντας « Εγώ ειμί η Οδός…» Να κατανοήσουμε πως όλοι είμαστε σημαντικά κύτταρα της Δημιουργίας και οφείλουμε, πετώντας τα θρησκευτικά προσωπεία, να συνεργαστούμε.
Δεν υπάρχει μόνον ένας δρόμος που οδηγεί στην κορυφή ενός βουνού. Συνήθως υπάρχουν πολλοί. Ας αναγνωριστούν και οι άλλοι δρόμοι από τους σκληροπυρηνικούς της θρησκείας. Ο Θεός δεν υμνείται και δοξάζεται μόνον στις εκκλησίες, αλλά πρώτιστα στο ναό, που είναι ο καθένας μας, και στο εργαστήριο του ερευνητή επιστήμονα και μέσα στην ίδια τη Φύση….
Οι ημέρες αυτές έχουν μια έντονη θρησκευτική χροιά. Από την άλλη μεριά η εποχή μας χαρακτηρίζεται ως υλιστική. Και είναι γεγονός ότι απολαμβάνουμε πλείστα αγαθά, που είναι προϊόντα της επιστήμης. Βασικά είναι προϊόντα των φυσικών επιστημών και της τεχνολογίας. Υπάρχουν πολλοί συνάνθρωποί μας που υποστηρίζουν πως ανάμεσα στην επιστήμη και τη θρησκεία υπάρχει ένα αγεφύρωτο χάσμα.
Με αυτό το άρθρο θα προσπαθήσουμε να καταδείξουμε πως δεν υπάρχει αντίθεση επιστήμης και θρησκείας. Απλά η αντίθεση οφείλεται σε ορισμένους υπηρέτες- λειτουργούς τους κι αυτούς τους συναντάμε και στις δύο πλευρές.
Ας ξεκινήσουμε από τις δύο βασικές έννοιες:
Επιστήμη: Η λέξη προέρχεται από το ρήμα επίσταμαι (= γνωρίζω καλά ). Είναι η ορθολογική και μεθοδική έρευνα της πραγματικότητας και ταυτόχρονα η συστηματική οργάνωση της γνώσης, που προκύπτει από την έρευνα αυτή.
Άρα, επιστήμη είναι παραγωγή καινούργιας γνώσης και η έγκυρη παρουσίασή της.
Ο χαρακτήρας της επιστήμης είναι δυναμικός. Η ερμηνεία που δίνει σε κάθε τομέα του επιστητού δεν είναι κάτι το τετελεσμένο, αλλά διαρκώς εμπλουτίζεται, διορθώνεται και αναθεωρείται, καθώς η κίνηση της ιστορίας και οι προσπάθειες των ανθρώπων προσφέρουν ολοένα και νεώτερα δεδομένα στην έρευνα. Τέλος, η έννοια της επιστήμης συνδέεται με την παράσταση του μεθοδευμένου, του σκόπιμου, του επίσημου, του σοβαρού, και του μαθηματικά εκφρασμένου, ενώ αντιτίθεται στην παράσταση του πρόχειρου, του ερασιτεχνικού, του υποκειμενικού, του επιπόλαιου και του ανεύθυνου.
Ο αρχαίος Έλληνας φιλόσοφος Αριστοτέλης, είχε χωρίσει τις ανθρώπινες γνώσεις, με κριτήριο τον επιδιωκόμενο σκοπό, σε τρεις ομάδες. Σκοπός της πρώτης ομάδας είναι η « θεωρία », της δεύτερης η « πράξη », και της τρίτης η « ποίηση ». Στο έργο του “Μετά τα Φυσικά” γράφει: « Πάσα διάνοια ή πρακτική ή ποιητική ή θεωρητική ».
Θεωρητική γνώση είναι αυτή που εξετάζει τους αιώνιους και αμετάβλητους νόμους από τους οποίους διέπονται τα όντα.
Πρακτική είναι αυτή που στρέφεται προς την πράξη ( ηθική, πολιτική ) και, τέλος, ποιητική είναι αυτή που σχετίζεται με τη δραστηριότητα, η οποία οδηγεί στην παραγωγή και στη δημιουργία ( ποιητική, ρητορική ).
Με κριτήριο τις πνευματικές ικανότητες στις οποίες αντιστοιχεί η καθεμιά, ο νεώτερος φιλόσοφος Φρ. Μπέϊκον κατέτασσε τις επιστήμες σε:
α) επιστήμες της μνήμης ή “ιστορία” ( πολιτική ή φυσική )
β) επιστήμες της φαντασίας ή “ποίηση” ( ερμηνεία συμβόλων, αφηγήσεων, μύθων ), και
γ) επιστήμες του λόγου ή “φιλοσοφία” ( γνώση της φύσης, του ανθρώπου, του Θεού ).
Θρησκεία: Ο όρος θρησκεία δηλώνει γενικά τη σχέση του ανθρώπου με το ιερό, με το θείο. Το θείο στην ιστορική πορεία του ανθρώπου και από πολιτισμό σε πολιτισμό κατανοήθηκε με ποικίλους τρόπους. Κατανοήθηκε ως οι θεοί, ως ο ένας Θεός, ως γενικότερα η υπερφυσική δύναμη. Μαρτυρίες θρησκευτικής συμπεριφοράς και πίστης υπάρχουν σε κάθε τομέα της ανθρώπινης ζωής, στην ανθρώπινη εμπειρία γενικά. Η θρησκεία έχει ασκήσει σημαντική ,αλλά μερικές φορές διφορούμενη, πολιτισμική επίδραση, γιατί άλλοτε αντιστάθηκε και άλλοτε προώθησε την κοινωνική και πολιτιστική εξέλιξη.
Επιστήμη και θρησκεία οφείλουν να πορεύονται μαζί, θα λέγαμε « να βαδίσουν χέρι- χέρι », γιατί σκοπός κάθε σοφίας είναι να διαλευκάνει το μυστήριο του Κόσμου, το αίνιγμα του ανθρώπου, του τελευταίου ορίου της πλανητικής εξέλιξης. Το αίνιγμα αυτό εμπεριέχει και το αίνιγμα του σύμπαντος, γιατί το μικρό σύμπαν του ανθρώπου, ο μικρόκοσμος, είναι το κάτοπτρο και η μικροσκοπική σύνθεση του μεγάλου σύμπαντος, του μακρόκοσμου. Και το ένα και το άλλο διέπονται από τις ίδιες αρχές, που φαινομενικά είναι διαφορετικές, αλλά αποτελούν ομοούσιες εκφράσεις του αόρατου Δημιουργού, του ορατού μέσα από τα έργα Του, του υπέρτατου Πνεύματος, του Θεού.
Η Πνευματική Τριάδα: Πατήρ- Υιός- Άγιο Πνεύμα ( αντικείμενο μελέτης της θρησκείας ), στον κόσμο της εκδήλωσης είναι η τριάδα: ενέργεια- ύλη- δύναμη ή πεδία δυνάμεων ( αντικείμενο μελέτης της φυσικής ).
Έτσι υπάρχει ένας νόμος κλειδί, που είναι ο “νόμος των αναλογιών”. Ο νόμος αυτός κάνει μια εσωτερική αντιστοίχιση αφηρημένων εννοιών (μεταφυσικών εννοιών) με συγκεκριμένες καταστάσεις (φυσικές καταστάσεις). Θεωρεί ότι ο κόσμος είναι πλασμένος με βάση ένα αρχετυπικό πρότυπο, που λειτουργεί αναλογικά στα διάφορα επίπεδα. Ας συλλογιστούμε τη δομή του ατόμου ( μικρόκοσμος ) και τη δομή του ηλιακού μας συστήματος ( μακρόκοσμος ). Κάθε κατάσταση, όπως λ.χ. η λειτουργία του μορίου, αντιστοιχεί στο επίπεδο του ανθρώπου με ανάλογες καταστάσεις ή στο ψυχικό επίπεδο ή ακόμη και στο πνευματικό επίπεδο.
Ο Πλάτωνας χρησιμοποιεί τον παραπάνω νόμο στο έργο του “Πολιτεία”, όταν αναφέρεται στα ιδεαλιστικά πρότυπα, τον αρχέτυπο κόσμο των Ιδεών, του οποίου αντανάκλαση είναι ο φυσικός κόσμος.
Το βιβλικό « κατ’ εικόνα και ομοίωσιν » είναι ένα άλλο παράδειγμα, που αναφέρεται στην αντιστοιχία των θείων και των ανθρώπινων ιδιοτήτων και λειτουργιών. Στον ίδιo νόμο αναφερόμαστε κι εμείς προφέροντας στην προσευχή «…γεννηθήτω το θέλημά Σου ως εν ουρανώ κι επί της γης…».
Θα πρέπει να θυμόμαστε ότι η εκδήλωση του Απόλυτου δημιούργησε ταυτόχρονα τρεις μεγάλες δυνάμεις ή ιδιότητες, η δράση των οποίων κατασκεύασε όλο τον αντικειμενικό κόσμο, ορατό και αόρατο. Οι ιδιότητες αυτές υπάρχουν μέσα σ’ όλα τα όντα, οργανικά και ανόργανα, πνευματικά και υλικά.
Ο νόμος της αναλογίας συνδέει τις φιλοσοφικές και μεταφυσικές αντιλήψεις της θρησκείας με τις επιστημονικές θεωρίες σχετικά με τη δημιουργία του κόσμου, τον σκοπό και την εξέλιξή του. Οι διαφορές διαλύονται και οι αντιφάσεις ξεπερνιούνται, στο βαθμό που οι λειτουργοί θρησκείας και επιστήμης κατανοούν τον νόμο αυτό. Η πλήρης όμως και σε βάθος κατανόηση του νόμου απαιτεί βαθειά μελέτη, ευρύτητα σκέψης, και απόρριψη κάθε είδους “παρωπίδων”, όπως άλλωστε απαιτούν και όλες οι μεγάλες αλήθειες.
Ας δούμε εδώ τη γνώμη του διάσημου φυσικού E. Charon:
« … Η γνώση, η ύπαρξη του εξωτερικού κόσμου, η ύλη και η μορφή, το πρόβλημα της ζωής και του θανάτου, η ψυχή και το σώμα, το πρόβλημα του Θεού, όλα τα παραδοσιακά θέματα της Μεταφυσικής, που διαπραγματεύονται οι θρησκείες μας, μπορούν να υπεισέλθουν στο πεδίο έρευνας της Φυσικής;
Η απάντηση είναι καταφατική ή αρνητική ανάλογα με το αν αποδεχόμαστε ή όχι την ανάλυση του Πνεύματος σαν αντικείμενο μελέτης της Φυσικής… Η Μεταφυσική και η επιστήμη της Φυσικής είναι δυο συμπληρωματικές επιστήμες, που ανάλαβαν ν’ αυξήσουν τη γνώση μας για το Σύμπαν καθόσον ύλη και Πνεύμα είναι αδιάσπαστα ενωμένα…Το Πνεύμα είναι αδιάσπαστο μέρος της έρευνας της Φυσικής, όπως και η ύλη, αφού δεν υπάρχει δυνατή περιγραφή της ύλης, όπου να μην επεμβαίνουν εξ αρχής κιόλας οι δομικοί μηχανισμοί του δικού μας Πνεύματος, που είναι μόριο του Παγκόσμιου Πνεύματος. »
Ο Αναξαγόρας δέχτηκε σαν πρώτη αρχή το Άπειρο και μια Διάνοια που διευθετεί την ύλη, αποτελώντας συστατικό στοιχείο όλων των όντων που υπάρχουν στον κόσμο. Από την αρχαιότητα δηλαδή είχε εκφραστεί ότι ο Θεός είναι « πανταχού Παρών και τα πάντα Πληρών ».
Έτσι μπορούμε να πούμε ότι η ύλη, το αντικείμενο έρευνας των Φυσικών επιστημών, είναι αδιάσπαστο μέρος της Θεότητας. Ο άνθρωπος ζει σε διαρκή επαφή με την ύλη γιατί είναι απαραίτητη στην πολιτισμική και την πνευματική του εξέλιξη. Ο αντίθετος ισχυρισμός θα σήμαινε ότι ο Θεός συνέλαβε και μετά δημιούργησε κάτι άχρηστο. Όμως είναι προφανές πως ό,τι υπάρχει στη γήινο επίπεδο, και στο Σύμπαν γενικότερα, έχει το λόγο ύπαρξής του, γιατί είναι αναγκαίο για την επιτέλεση του Μεγάλου Έργου του Δημιουργού. Επιπλέον, από Χριστιανική άποψη ο Θεός ενσαρκώθηκε, παίρνοντας σάρκα και οστά. Το Πνεύμα κατήλθε στην ύλη και την συντόνισε στους κραδασμούς της. Γι΄ αυτό η Θρησκεία παράλληλα με τα Πνευματικά θέματα πρέπει με το ίδιο ζήλο να αντιμετωπίζει και τα θέματα της ύλης. Να μην υπερτονίζει τα Πνευματικά θεωρώντας ευτελή τα υλικά. Η “χρυσή τομή” του Πυθαγόρα είναι το καλύτερο μέτρο δράσης.
Από την άλλη μεριά όμως ο υλικός κόσμος οφείλει την ύπαρξή του σε μια παγκόσμια ενέργεια. Έχει διευθετηθεί από μια Παγκόσμια Διάνοια, διαποτισμένος από Αγάπη, που στην ύλη εκφράζεται με δυνάμεις συνοχής και συνάφειας, από ελκτικές βαρυτικές δυνάμεις, από ηλεκτρομαγνητικές δυνάμεις έλξης, αλλά και άπωσης, οι οποίες όμως εξουδετερώνονται από ισχυρότερες, ώστε να έχουμε σταθερή δομή, όπως π.χ, οι απωστικές ηλεκτρικές δυνάμεις στον πυρήνα των ατόμων αντισταθμίζονται από τις ισχυρές πυρηνικές δυνάμεις. Άρα η ύλη κατευθύνεται από το Πνεύμα. Γι’ αυτό οι φυσικοί πρέπει να εξετάζουν παράλληλα και το Πνεύμα, γιατί όλα τα υλικά στοιχεία οφείλουν την ύπαρξή τους σ’ ένα άϋλο στοιχείο. Να κατανοήσουν ότι « το πεπερασμένο προκύπτει από το Άπειρο και πως το ορατό εκπορεύεται από το Αόρατο ».
Σήμερα οι επιστήμονες καταλήγουν, όλο και περισσότερο, στην άποψη ότι η ενέργεια από την οποία πηγάζουν όλα τα φαινόμενα είναι μία και μοναδική κατ’ ουσίαν, αλλά πολλαπλή στις εκδηλώσεις της. Αυτή τη μια και μοναδική ενέργεια η θρησκεία την αποδίδει με την έννοια του Θεού, ενώ τις πολλαπλές εκδηλώσεις της σαν Δημιουργία. Αν τώρα προχωρήσουμε στους συλλογισμούς μας, η ύλη έχει βασικές ιδιότητες την αδράνεια, την κίνηση και την δόνηση ( ταλάντωση ), οπότε αναγνωρίζουμε σ’ αυτήν μια τριαδικότητα ιδιοτήτων, ανάλογη με την τριαδικότητα της Θεότητας. Γενικά το Πνεύμα εκδηλώνεται σαν ενέργεια ( δονητική ενέργεια )- ας θυμηθούμε ότι κατά την Πεντηκοστή το Άγ. Πνεύμα κατέβηκε με μορφή φλογών ( φωτιά= ενέργεια )- και ανάλογα με τη δονητική κατάσταση, δηλ. τη συχνότητα, μπορεί να εκδηλωθεί σαν φώτιση, σαν ενόραση, σαν εξέλιξη, ή σαν εκδήλωση ενός φυσικού φαινομένου ( το οποίο χαρακτηρίζεται ως ενεργειακή μεταβολή ).
Οι ερευνητές προσπαθούν ν’ ανακαλύψουν την πιο απλή σχέση που συνδέει όλα τα γνωστά φαινόμενα και αναζητούν ένα θεμελιώδη τύπο, που να ενώνει όσους περισσότερους φυσικούς νόμους, όπως έκανε π.χ. ο Maxwell με τις περίφημες εξισώσεις της ηλεκτρομαγνητικής θεωρίας (όπου σε τέσσερις θεμελιώσεις εξισώσεις συμπύκνωσε δεκάδες σχέσεις και νόμους). Αυτό σημαίνει ότι είναι πεπεισμένοι για την απλότητα, τη σταθερότητα και την ενότητα της φύσης, γεγονός που αναλογεί στη θρησκευτική πίστη για την κοσμική τάξη.
Ίσως μερικοί αναγνώστες φέρουν αντιρρήσεις έχοντας ακούσει τη “θεωρία του χάους”. Όμως υπάρχει και η “θεωρία του ενοποιημένου πεδίου”. Στη Θερμοδυναμική συναντούμε τον “εντροπικό νόμο” που οδηγεί σε αταξία. Αλλά η ζωή δρα σαν “αρνητικός εντροπικός νόμος” επιφέροντας την τάξη.
Για την αρμονία και την κοσμική τάξη ας διαβάσουμε αυτή την περικοπή από γραπτό του μεγάλου αστρονόμου Kepler: « Όλη η δημιουργία απαρτίζει μια υπέροχη συμφωνία, στην τάξη των ιδεών και του πνεύματος όπως και στην τάξη των υλικών οντοτήτων. Τα πάντα συνδέονται και συνάπτονται με αμοιβαίες ακατάλυτες σχέσεις. Τα πάντα απαρτίζουν ένα αρμονικό σύνολο. Και στο Θεό, η ίδια αρμονία, μια υπέρτατη αρμονία: διότι ο Θεός μας έπλασε κατ’ εικόνα Του και μας προίκισε με την ιδέα και το αίσθημα της αρμονίας. Όλα όσα υπάρχουν είναι ζωντανά και εμψυχωμένα, γιατί τα πάντα ακολουθούνται και συνδέονται, δεν υπάρχει άστρο, το οποίο να μην έχει ζωή, το οποίο δεν έχει ψυχή. Η ψυχή των άστρων είναι το αίτιο της κίνησής τους, αυτή εξηγεί την κανονικότητα των φυσικών φαινομένων».
Κι όταν ρώτησαν τον Einstein αν υπάρχει Θεός, ο σοφός ερευνητής απάντησε: « Όλα τα άστρα υπακούουν σε παγκόσμιους νόμους. Προσπαθήστε να βρείτε το Νομοθέτη. »
Όσο η επιστήμη της Φυσικής προχωρεί σε νέες ανακαλύψεις, κυρίως στο χώρο της Κβαντικής Μηχανικής και της Πυρηνικής, τόσο μικραίνει η απόσταση Φυσικής- Μεταφυσικής, δηλ. επιστήμης- θρησκείας. Οι επιστήμονες βλέπουν συνεχώς το χάσμα που τους χωρίζει από τις θρησκευτικές θεωρήσεις να ελαχιστοποιείται. Όμως δεν μπορούν να δεχθούν ότι οι βιβλικές εξηγήσεις των “θεολογούντων” για τον Κόσμο πρέπει να δίνονται σήμερα με τον τρόπο που δίνονταν πριν από χίλια ή δύο χιλιάδες χρόνια. Κατανοούν ότι τα όσα γράφονται στα ιερά βιβλία δίνονται με αλληγορικό τρόπο και χρειάζονται ευρύτητα σκέψης και διαλογισμού για να ανακαλυφθούν οι θησαυροί τους κι όχι ο αυστηρός δογματισμός.
Ίσως η εκπληκτικότερη μεταμόρφωση της άποψης για τον κόσμο, που επιχείρησε η νέα Φυσική, είναι η αναγνώριση πως η “συνείδηση” παίζει σημαντικό ρόλο στο αποκαλούμενο φυσικό σύμπαν. Φθάνει τελικά στη θεμελιώδη ενότητα που συνδέει τη συνείδηση όλων των όντων με την Ύπατη και Πανταχού Παρούσα Συνείδηση του Σύμπαντος.
Σύμφωνα με τη νέα Φυσική, τόσο το μοντέλο του σύμπαντος, όσο και ο χρόνος αποτελούν ένα είδος κοσμικού γιγάντιου εγκεφάλου. Οι ολογραφικές ιδιότητες της συνείδησης παρουσιάζουν ομοιότητα με τις ολογραφικές ιδιότητες του χωρόχρονου. Όπως παρατηρεί ο Sir James Jans, το σύμπαν είναι μια μεγάλη σκέψη και θα μπορούσαμε να προσθέσουμε ότι η ουσία αυτής της μεγάλης σκέψης είναι η συνείδηση. Έτσι μέσα σε κάθε σωματίδιο, άτομο, μόριο, κύτταρο, ζει κρυμμένη και εργάζεται όλη η παντογνωσία του Αιώνιου και η παντοδυναμία του Απείρου.
Ένας άλλος ερευνητής, ο Harris Walker μας λέει πως η συμπεριφορά των στοιχειωδών σωματιδίων μοιάζει να κυβερνάται από κάποιο είδος συνειδητής δύναμης. Ο ίδιος λέει ότι η συνείδηση σχετίζεται πιθανά με όλες τις κβαντομηχανικές διαδικασίες. Συνέπεια της νέας Φυσικής είναι επίσης και το γεγονός ότι η συνείδηση μπορεί να λειτουργεί σε περιοχές που βρίσκονται πέρα από το χωρόχρονο. Αυτό υποστηρίζει και η θρησκεία για τους φωτισμένους ανθρώπους της και τους αγίους.
Ο φυσικός του Πρίνστον John Wheelerας λέει ότι οφείλουμε να αντικαταστήσουμε τον όρο “παρατηρητής” με τον όρο “συμμέτοχος”. Δεν μπορούμε να παρατηρήσουμε τον φυσικό κόσμο γιατί, όπως μας λένε οι μοντέρνοι φυσικοί, δεν υπάρχει. Απλά συμμετέχουμε σ’ ένα φάσμα που περιέχει όλες τις πιθανές πραγματικότητες. Από την εποχή που ο Heisenberg διατύπωσε την “αρχή της αβεβαιότητας” οι ιδέες μας για το απόλυτο του φυσικού σύμπαντος μοιάζουν λαθεμένες κι αρχίζουμε να κατανοούμε πως οι αντιλήψεις μας μοιάζουν λαθεμένες, ερχόμαστε τη “μάγια” ( μάγια= πλάνη, αυταπάτη ) των ανατολικών θρησκειών.
Ο διάσημος φυσικός Richard Feymann υποστηρίζει ότι ένα ποζιτρόνιο ( σωματίδιο όμοιο με το ηλεκτρόνιο αλλά με θετικό φορτίο ) που κινείται προς τα εμπρός στο χρόνο είναι στην πραγματικότητα ένα ηλεκτρόνιο που κινείται προς τα πίσω στον χρόνο. Και τα βιβλικά κείμενα μας τονίζουν ότι ο Θεός είναι Πνεύμα, Άχρονος και βρίσκεται παντού, δηλ. δεν υπάρχει χώρος και χρόνος για το Πνεύμα Θεού.
Οι θεμελιωτές της νέας Φυσικής βρήκαν ότι οι απόψεις τους έχουν μεγάλη ομοιότητα με τις διδασκαλίες των εσωτερικών σχολών, των μυστικιστών και των ανατολικών θρησκειών. Ο Niels Bohr είπε: « Αν μας ενδιαφέρει μια αναλογία στη διατύπωση της ατομικής θεωρίας, θα πρέπει να την αναζητήσουμε στα επιστημονικά προβλήματα που έθεσαν πριν από πολλούς αιώνες οι μεγάλοι στοχαστές της Ανατολής, όπως ο Βούδας και ο Λάο Τσε, εφόσον αυτοί ήταν που αναζήτησαν μια αρμονική σχέση ανάμεσα στις ταυτόχρονες θέσεις μας, σαν θεατών, αλλά και σαν ηθοποιών στο μεγάλο δράμα της ύπαρξης ». Ο Heisenberg πιστεύει ότι: « Η μεγάλη προσφορά της Ιαπωνικής σκέψης στον τομέα της θεωρητικής Φυσικής από τον τελευταίο πόλεμο κι έπειτα, οφείλεται σ’ ένα σημείο στη στενή σχέση ανάμεσα στις φιλοσοφικές ιδέες των παραδόσεων της Άπω ανατολής και στο φιλοσοφικό υπόβαθρο της κβαντικής θεωρίας. »
Ο Μ. Faradey, ο μεγαλύτερος μέχρι σήμερα πειραματιστής φυσικός, καθιέρωσε την έννοια του πεδίου, έχοντας γνώσεις για τα πεδία από τον μυστικισμό, ενώ ο Einstein διατύπωσε τη θεωρία της σχετικότητας εξωτερικεύοντας εσωτερικές διδασκαλίες, που είναι γνωστές σε πολλούς επιστήμονες, οι οποίοι προσεγγίζουν το θείο όχι μόνον από την εξωτερική θρησκεία, αλλά και από το “δρόμο του εσωτεριστή”.
Είναι γεγονός ότι η Φυσική και η θρησκεία αποτελούν δύο μεγάλα συστήματα της ανθρώπινης σκέψης. Η Φυσική άνοιξε τους ορίζοντες της ανθρώπινης κατανόησης σε περιοχές που κανείς δεν υποψιαζόταν πριν από αρκετά χρόνια. Μας επέτρεψε να κατανοήσουμε μερικά από τα “μυστικά” της φύσης και να γνωρίσουμε πολλούς νόμους της, να “συντονιστούμε” με μερικές συχνότητες της Κοσμικής Διάνοιας και να αποκτήσουμε τη γνώση που μας είναι αναγκαία για την τωρινή συνειδησιακή μας κατάσταση. Η εκπληκτική δύναμη της επιστημονικής συλλογιστικής μας οδήγησε στη διατύπωση νέων θεωριών, οι οποίες συνεχώς ανανεώνονται και αναθεωρούνται, για να προσεγγίσουμε περισσότερο την “αλήθεια”. Η επιστήμη, που συμπληρώνεται με νέα δεδομένα, που ανανεώνεται και εξελίσσεται, έχει δυναμικό χαρακτήρα.
Αντίθετα, η θρησκεία είναι θεμελιωμένη στην αποκάλυψη και στη διαμέσου αυτής εκχωρούμενη σοφία. Το θρησκευτικό δόγμα, που πιστεύεται ότι περιέχει μιαν αναλλοίωτη Αλήθεια, δεν μπορεί να τροποποιηθεί για να προσαρμοστεί στις μεταβαλλόμενες ιδέες. Σε όλες τις εποχές υπήρξαν θαυμάσιοι θεολόγοι, οι οποίοι φώτισαν τους πιστούς δίνοντάς τους θησαυρούς γνώσης και ηθικών αξιών. Όμως ήσαν αρκετοί κι αυτοί που έδειξαν μια νοητική δυσκαμψία, δημιουργώντας την αντίθεση θρησκείας επιστήμης. Το ίδιο ισχύει και για τους φυσικούς. Πολλοί, βαθύτατα θρησκευόμενοι, είτε διαμέσου της εξωτερικής θρησκείας, είτε διαμέσου του εσωτερικού παραδοσιακού μυστικισμού, ένιωσαν την ενότητα των όντων του σύμπαντος, βιώνοντας τη θεότητα μέσα τους, και προώθησαν τις ιδέες στη Φυσική, ενώ αρκετοί παρέμειναν προσκολλημένοι στην ύλη, απορρίπτοντας το θείο από τη φύση. Αντιθέσεις υπάρχουν παντού.
Όμως τι σχέση μπορεί να έχει το ακούραστο κι ευσεβές ζεύγος Curie με την ομάδα που εργάστηκε για την κατασκευή της βόμβας νετρονίου; Ο μυστικιστής M. Faraday, που με την ανακάλυψη της ηλεκτρομαγνητικής επαγωγής έθεσε τις βάσεις για την παραγωγή της ηλεκτρικής ενέργειας, με τον εμπνευστή των ηλεκτροσόκ για βασανισμό; Ή τι σχέση μπορεί να έχει ο μειλίχιος κι αλτρουιστής ( μακαριστός ) πατέρας Παΐσιος ο Αγιορείτης με τον πανούργο έμπορο ηγούμενο Εφραίμ; Ο Άγιος Κοσμάς με εθνοκάπηλο Άνθιμο, επίσκοπο Θες/κης; Ο Άγιος Φραγκίσκος της Ασίζης με τους ιεροεξεταστές που έκαψαν τον Τζορντάνο Μπρούνο;
Συνεπώς δεν φταίνε ούτε οι επιστήμονες, ούτε οι λειτουργοί της θρησκείας. Την αντίθεση δημιουργούν ορισμένα άτομα που τις υπηρετούν χωρίς αγάπη και χωρίς το στοιχείο της ταπεινότητας, αλλά με σκληρότητα, εγωισμό πως μόνον αυτοί κατέχουν την αλήθεια, και μισαλλοδοξία.
Με όσα αναφέραμε, έγινε φανερό ότι οι δρόμοι επιστήμης- θρησκείας είναι παράλληλοι. Είναι αναγκαίο να υπάρξει μια μεγάλη συνεργασία για να μπορέσουμε ν’ αντιμετωπίσουμε τα μεγάλα προβλήματα της ανθρωπότητας, τόσο το τωρινά όσο και των επόμενων χρόνων, τα οποία από τις υπάρχουσες ενδείξεις είναι όχι μόνον οικονομικά, αλλά κυρίως ηθικά και πνευματικά. Δεν μπορούν να γίνονται οι πλούσιοι πλουσιότεροι και οι φτωχοί φτωχότεροι φθάνοντας στα όρια της εξαθλίωσης. Άλλοι να έχουν κότερα μήκους δεκάδων μέτρων κι άλλοι να είναι άστεγοι. Να υπάρχουν ακτήμονες και η μοναστηριακή περιουσία ορισμένων μονών ανυπολόγιστη. Θα πρέπει να αναθεωρηθούν πολλές συνήθειες στον τρόπο του “σκέπτεσθαι” και του “ενεργείν”.
Ο στόχος μας θα είναι ο ίδιος. Να εξυψώσουμε την ανθρωπότητα, να την βγάλουμε από την υλική και την πνευματική μιζέρια. Να την βοηθήσουμε να ελπίσει και πάλι, να χαμογελάσει, να αισθανθεί ο καθένας πως δεν είναι ένας ασήμαντος αριθμός, αλλά ένα άτομο σημαντικό και αξεπέραστο, μοναδικό και θείο. Οι επιστήμονες πλησιάζουν προς τη θρησκεία. Ας τολμήσουν και οι άνθρωποι της θρησκείας να πλησιάσουν την επιστήμη, να δεχθούν πως όλα τα θέματα δεν προβλέπονται από τη βίβλο, η Γένεση δεν μπορεί να αντικαταστήσει την Κοσμολογία, η θεωρία της εξέλιξης των ειδών δεν είναι αιρετική. Ας δεχτούν τις ανακαλύψεις και τις θεωρίες μας… Τουλάχιστον ας είναι ανεκτικοί, όπως ανεκτικός ήταν ο Χριστός, που σαν Φωτεινός οδηγητής μας έδωσε το λαμπρότερο παράδειγμα και μας έδειξε τον τρόπο λέγοντας « Εγώ ειμί η Οδός…» Να κατανοήσουμε πως όλοι είμαστε σημαντικά κύτταρα της Δημιουργίας και οφείλουμε, πετώντας τα θρησκευτικά προσωπεία, να συνεργαστούμε.
Δεν υπάρχει μόνον ένας δρόμος που οδηγεί στην κορυφή ενός βουνού. Συνήθως υπάρχουν πολλοί. Ας αναγνωριστούν και οι άλλοι δρόμοι από τους σκληροπυρηνικούς της θρησκείας. Ο Θεός δεν υμνείται και δοξάζεται μόνον στις εκκλησίες, αλλά πρώτιστα στο ναό, που είναι ο καθένας μας, και στο εργαστήριο του ερευνητή επιστήμονα και μέσα στην ίδια τη Φύση….
2 σχόλια:
Αφού πρώτα σου ευχηθώ Χρόνια Πολλά θα σου πω ότι συμφωνώ απόλυτα με το σύνολο των απόψεων που εκφράζεις στο άρθρο αυτό, φίλε μου,το οποίο μόλις σήμερα κατάφερα να διαβάσω. Επειδή όμως δεν σε ενδιαφέρουν τα απλά επιδοκιμαστικά σχόλια αλλά ο διάλογος, θα ήθελα να ρωτήσω κάτι. Λέγεται- και δεν ξέρω ως ποιο βαθμό ισχύει αυτό- ότι και στο χάος υπάρχει τάξη και μάλιστα καταβάλλεται προσπάθεια να βρεθούν οι νόμοι που το διέπουν. Θα σε παρακαλούσα λοιπόν να μας διαφωτίσεις σχετικά.
Μια φίλη από το χώρο των επιστημών του λόγου.
Εύχομαι κι εγώ, φίλη μου, χρόνια πολλά κι εποικοδομητικά, με πολλές αναζητήσεις, που να ικανοποιήσουν την περιέργεια της ψυχής σου. Τότε θα δικαιολογηθεί το "προπατορικό σου αμάρτημα", δηλ. η τάση της ψυχής σου να γίνει αθάνατη διαμέσου της απόκτησης της γνώσης.
Χαίρομαι που εγκαινιάζεις την προτροπή μου να γίνεται διάλογος με αφορμή την ανάπτυξη ενός θέματος. Και θα χαιρόμουν διπλά αν υπήρχε και αντίλογος.
Το θέμα του "Χάους" ή καλύτερα "της θεωρίας του Χάους" είναι τεράστιο. Θα απαντήσω περιληπτικά στην ερώτησή σου:
Η λέξη Χάος χρησιμοποιείται με διαφορετικό τρόπο, σε διαφορετικές περιπτώσεις, από διαφορετικούς ανθρώπους. Άλλη η έννοια του χάους στην θρησκεία ή στην αρχαία ελληνική φιλοσοφία ή στην σημερινή εποχή μας (χάος=διάλυση, σύγχυση, μπάχαλο, αταξία κλπ) και άλλη η έννοια του χάους στην επιστήμη.
Στην επιστήμη το χάος ορίζεται σαν η εξαιρετικά ευαίσθητη εξάρτηση της κίνησης από τις αρχικές συνθήκες. Η απρόσμενη μεταβολή στις αρχικές συνθήκες είναι το στοιχείο του χάους - της αταξίας- που εκδηλώνεται σε μια τακτική και σταθερή φυσική διαδικασία. Δηλαδή αναλυτικώτερα, χάος είναι η χαοτική κατάσταση που προκύπτει όταν μεταβληθούν έστω και κατ' ελάχιστο τα αρχικά δεδομένα ενός δυναμικού συστήματος.
Επικρατεί, λανθασμένα, η εντύπωση ότι η Θεωρία του Χάους έχει να κάνει με την αταξία του συστήματος. Φυσικά, αυτό είναι πέρα για πέρα πλασματικό. Στην πραγματικότητα, η Θεωρία του Χάους πραγματεύεται την τάξη. Και πιο συγκεκριμένα, τη βαθύτερη έννοια της τάξης.
Βασική θεώρηση της Θεωρίας του Χάους είναι ότι ακόμη και οι πιο μικρές αλλαγές μπορούν να επιφέρουν σημαντικές μεταβολές στην ισορροπία του συστήματος. Ωστόσο μια από τις θεμελιώδεις αρχές της Θεωρίας του Χάους αναφέρει ότι, ενώ είναι αδύνατο να προβλεφθεί με ακρίβεια η τελική κατάσταση του συστήματος, εντούτοις είναι πολύ εύκολο να προβλεφθεί η γενική συμπεριφορά του συστήματος αυτού. Έτσι, λοιπόν, η θεωρία του Χάους δεν εστιάζεται στην εσωτερική αταξία του συστήματος κατά τη μεταβολή του, αλλά αντίθετα στην τάξη που χαρακτηρίζει τη συμπεριφορά του συστήματος και κατά συνέπεια τη συμπεριφορά παρόμοιων συστημάτων. Είναι φανερό λοιπόν ότι η θεωρία του Χάους δεν έχει να κάνει με την αταξία αλλά με την τάξη.
Δημοσίευση σχολίου