Αρχαία Ελληνικά Μυστήρια ( 3ο Μέρος )

[[ δαμ-ων ]]

Οι μύστες λοιπόν των αρχαίων ελληνικών μυστηρίων διδάσκονταν πως όλοι οι θεοί ήσαν οι πολλαπλές μορφές του Ενός Σύμπαντος, οπότε μπορούμε να πούμε ότι ο Μονοθεϊσμός και το Δωδεκάθεο είναι οι δύο όψεις του ίδιου νομίσματος.
Ο πυθαγόρειος Σπ. Νάγος στο έργο του “Ο κάτοικος του Σύμπαντος” έγραψε :
« Τα μυστήρια εκείνα εις τα οποία εμυούντο οι προπαρασκευαζόμενοι, εξεπροσώπουν εν τη ανελίξει της μυσταγωγίας των, ό,τι υγειές και θείον υπάρχει εν τη Φύσει.
Εις αυτά οι ιεροί εκείνοι μυσταγωγοί, οι σπουδάσαντες τας πνευματικάς δυνάμεις, εδίδασκον τους προς μύησιν παρασκευαζόμενους, ότι η Φύσις απαιτεί από τα τέκνα της λατρείαν, ότι αι δυνάμεις της απαιτούν από τας ψυχάς των ανθρώπων σπουδήν. Εις αυτά, όσοι επρόκειτο να ίδουν το φως της αληθείας, απέβαλλον την οίησιν και τον εγωϊσμόν. Εις αυτά αντελαμβάνοντο, ότι είχον αποστολήν εν τω κόσμω τούτω, όπως προάγουν τας ψυχάς των εις την θείαν γνώσιν και όπως απαλλάξουν αυτάς των κηλίδων των ανομιών, τας οποίας εδημιούργησαν και μετά των οποίων έζησαν προγενεστέρως εν τω ανθρωπίνω τούτω κόσμω. Αυτά εδίδασκον τους θνητούς πώς να εύρουν τα μέσα της καταπολεμήσεως της θνητότητος αυτών και προήγαγον τας ψυχάς των εις την θείαν της αιωνίου ζωής κατανόησιν ».
Ο ιδρυτής των μυστηρίων, ο μέγας Ορφέας απηύθηνε προς τους μύστες την ακόλουθη παραίνεση:
« Διαλογήσου τα περί τον εαυτό σου για να υψωθείς στην ουσία των πραγμάτων, στην μεγάλη τριάδα, που σπινθηροβολεί στον άμωμο αιθέρα .Ανάλωσε το σώμα με τη φωτιά της σκέψης, αποσπάσου από την ύλη, όπως η φλόγα από το ξύλο, το οποίο κατατρώει. Τότε το πνεύμα σου θα ορμήσει προς τον καθαρό αιθέρα των αιώνιων αιτίων, όπως ο αετός ορμά προς το θρόνο του Δία ».
Η καταγωγή των μυστηρίων, όπως έχουμε αναφέρει, χάνεται στα βάθη των αιώνων. Διατυπώθηκαν κατά καιρούς πολλές απόψεις. Αν όμως στηριχθούμε στους αρχαίους Έλληνες συγγραφείς και συγκεκριμένα στο Διόδωρο τον Σικελιώτη και στον Παυσανία, καταλήγουμε στο συμπέρασμα ότι τα Ελληνικά μυστήρια προηγήθηκαν των Αιγυπτιακών και ότι αποτελεί σφάλμα και τρομερή πλάνη να πιστεύουμε το αντίθετο. Το Ιερό των Δελφών με το μαντείο προϋπήρχε πολλά χρόνια πριν τον κατακλυσμό του Δευκαλίωνα και σ’ αυτό κατέφυγε, μετά τον κατακλυσμό, ο Δευκαλίωνας για ν’ αναδιοργανώσει το ανθρώπινο γένος, όπως συμβολικά αναφέρει ο μύθος. Από πολλούς, πάντως, υποστηρίζεται ότι ιδρυτής των Ελληνικών μυστηρίων είναι ο Ορφέας: « Πρώτος Ορφεύς μυστηρίων θεών παρέδωκεν, όθεν και θρησκεία τα Μυστήρια ». Ο Ορφέας με τη θέσπιση των μυστηρίων διέπλασε τη θρησκευτική ψυχή της πατρίδας του, γιατί στη κορυφή της μύησης συγχώνευσε τη θρησκεία του Δία με αυτήν του Διονύσου μέσα σε μια καθολική σκέψη. Οι μύστες έπαιρναν από τη διδασκαλία του το αγνό φως των υπέρτατων αληθειών.
Στα αρχαία Ελληνικά μυστήρια δίδασκαν ότι από το Χάος γεννήθηκε η Γη , τα Τάρταρα και ο Αιθέρας, ενώ μετά εμφανίστηκε ο πρώτος Έρωτας, η γονιμότητα, που επέφερε αρμονία στην αταξία των στοιχείων, που επικρατούσε, διαχέοντας αγάπη μεταξύ τους. Αυτές τις κοσμογονικές αρχές αναφέρει μεταξύ άλλων ο Ησίοδος. Στη Θεογονία του Ησίοδου τα πάντα διέπονται από το νόμο της εξέλιξης. Αρχή όλων είναι το Χάος, ουσία χωρίς ποιότητα και ιδιότητες, άμορφη, αδιαφοροποίητη. Με τη λέξη “Χάος” δεν εννοεί κάποιον κενό χώρο, γιατί από το κενό δε γεννιούνται τα όντα, ούτε νεκρή ύλη, από την οποία προκύπτουν τα σώματα των όντων με ανάμειξη των ατόμων, αλλά μια ζώσα άγνωστη ουσία, που τη φαντάζεται σαν την πρώτη πηγή της δημιουργίας των πάντων. Απ’ αυτήν προήλθαν με εξέλιξη και διαφοροποίηση τα πάντα, κι όπως συμπλήρωσε ο Ηράκλειτος : « τα πάντα ρει » . Άλλη διδασκαλία των μυστών έλεγε πως ο Θεός Άρης ( η κίνηση ) ήρθε σε επαφή με τη Θεά Αφροδίτη ( τους τύπους των μορφών ) και με την επίδραση του Ηλιακού φωτός και την επέμβαση της υλικής φωτιάς ( Ήφαιστος ) δημιουργήθηκε ο Έρωτας ( η γονιμότητα ) και η Αρμονία ( η τάξη ).
Η μύηση στα μυστήρια των γνωστότερων ονομάτων της πνευματικής μας κληρονομιάς, αποτελεί πειστική απόδειξη για τη βαρύτητα που είχαν οι αλήθειες που διδάσκονταν σ’ αυτά. Αναφέρουμε ορισμένους προγόνους μας, που είχαν μυηθεί στα μυστήρια : Σόλων, Αναξίμανδρος, Ηράκλειτος, Εμπεδοκλής, Δημόκριτος, Ευκλείδης, Πλάτωνας. Αριστοτέλης, Πυθαγόρας, Επίκουρος, Ξενοφώντας, Πλούταρχος, Ισοκράτης. Επίσης στα Ελευσίνια Μυστήρια ήσαν μυημένοι και πολλοί Ρωμαίοι ποιητές, φιλόσοφοι, πολιτικοί, στρατηγοί καθώς και αυτοκράτορες, όπως ο Μάρκος Αυρήλιος, ο Ανδριανός και ο Σύλλας.
Ο Ηρακλής, όταν έλαβε την εντολή από τον Ευρυσθέα να φέρει από τον Άδη τον Κέρβερο, έλαβε μέρος στα Ελευσίνια Μυστήρια, όπου άντλησε το θάρρος να κατεβεί στον Άδη και ν’ αναφωνήσει κατά τον Ευριπίδη : « Ήμουν ευτυχής που είδα τα Μυστήρια ». Με σκοπό ν’ ανοίξει το δρόμο του προς τον Κάτω Κόσμο, ο Ηρακλής έπρεπε να μυηθεί. Τα μυστήρια καθοδηγούσαν έναν άνθρωπο διαμέσου του θανάτου των φθαρτών πραγμάτων,
μετάβαση στον Άδη, οπότε διαμέσου της μύησης αυτά διέσωζαν το αιώνιο μέρος του, την ψυχή. Ως μυημένος θα μπορούσε να νικήσει το θάνατο.
Ο Πλάτωνας βεβαιώνει ότι το τέλος της μύησης ήταν η αποκατάσταση της ψυχής στην κατάσταση εκείνη « εκ της οποίας κατέπεσεν, εις την εκ γενετής έδραν της τελειοποιήσεώς της ». Επίσης αναφέρει ότι σκοπός των Μυστηρίων ήταν να φέρει τις ψυχές των ανθρώπων σε επικοινωνία κι ένωση με το θεό.
Ο Πρόκλος λέει ότι οι μυούμενοι δέχονταν θεία επιφώτιση και μετελάμβαναν « αυτής ταύτης της ουσίας της θεότητος ». Ο ρήτορας Αριστείδης δίνει την ακόλουθη περιγραφή : « Νόμιζα ότι άγγισα το Θεό, ότι αισθανόμουν την προσέγγισή του, βρισκόμουν μεταξύ εγρήγορσης και ύπνου, ότι το πνεύμα μου ήταν εντελώς ελαφρό. Κανείς θνητός δε θα μπορούσε να το περιγράψει και να το κατανοήσει, αν δεν ήταν μύστης. Η νέα αυτή ζωή δεν υπόκειται στους νόμους της κατώτερης ζωής. Η γέννηση και ο θάνατος δεν την επηρεάζουν πλέον. Μπορεί κανείς να ομιλεί επί μακρόν για τον Αιώνιο, αλλά ο ομιλών γι’ Αυτό, χωρίς προηγούμενα να κατέβει στον Άδη, δε γνωρίζει τι λέγει ». Έτσι οι μύστες αποκτούσαν μια νέα αντίληψη για τη ζωή και το θάνατο.
Συνεπώς, οι μύστες γνώριζαν εμπειρικά ότι μέσα τους κατοικεί το Αιώνιο Πνεύμα, η Αθάνατη Ψυχή. Οι Πυθαγόρειοι έδιναν τον εξής λακωνικότατο ορισμό : « Άνθρωπος εστί Ψυχή χρωμένη, αθάνατος αθανάτω ». Επομένως η δύναμη του θανάτου, που σαρώνει τις υλικές μορφές, δεν μπορεί να τους νικήσει.
Ο διάσημος Γερμανός καθηγητής Κάρολος Δε Πρελ επιβεβαιώνει ότι στα Ελευσίνια μυστήρια γινόταν εμπειρική ή πειραματική απόδειξη της αθανασίας της ψυχής κάνοντας χρήση της θεουργίας, δηλ. απόπειρα ν’ ανυψώσουν τη συνειδητότητα του ανθρώπου για να έρθει σ’ επαφή με τον ανώτερο κόσμο, τον πνευματικό κόσμο. Η κλεμμένη θεά από τον Πλούτωνα, η Περσεφόνη, αντιπροσώπευε την ψυχή που εναλλασσόμενα κατέρχεται κατά την γέννηση για “μισό χρόνο” στον “κάτω κόσμο” της σωματικής ύπαρξης, και επιστρέφει με τον σωματικό θάνατο στους γνώριμους καρπερούς αγρούς του αληθινού της οίκου, στον πνευματικό κόσμο. Η “Οδύσσεια” του Ομήρου, έχει περισσότερα νοήματα, απ’ όσα φαίνονται επιφανειακά. Ο μύθος του Οδυσσέα είναι μια αλληγορία μέσα από το ταξίδι της ψυχής κατά την επίγεια ζωή, που περνάει από πολλούς κινδύνους, παθήματα, μαθήματα και πειρασμούς, ώσπου στο τέλος ξαναενώνεται με το πιστό της ταίρι στο λιμάνι της Ιθάκης, πόλη που συμβολίζει τον αληθινό οίκο της ψυχής. Έτσι οι διδασκαλίες δίνονταν με μύθους και αλληγορίες. Αρκετά χρόνια αργότερα, ο Μέγας Ιεροφάντης των Χριστιανικών Μυστηρίων, ο Ιησούς μίλησε με παραβολές, γιατί όπως είπε στους μαθητές του : « υμιν δέδοται γνώναι τα μυστήρια της βασιλείας του Θεού, τοις δε λοιποίς εν παραβολαίς, ίνα βλέποντες μη βλέπωσι και ακούοντες μη ακούωσι μηδέ συνιώσιν ».
Ο Πλάτωνας, στο έργο του “Φαίδρος”, υπαινίσσεται ότι στα μυστήρια η ψυχή θυμάται τη θεία καταγωγή της, ίσως και τις προηγούμενες ενσαρκώσεις της. Από παρόμοιους υπαινιγμούς των αρχαίων συγγραφέων ( Δίωνας, Απουλήιος, Ιππόλυτος, Πλάτωνας ) διαπιστώνουμε ότι με τα μυστήρια αποδείκνυαν την πρoΰπαρξη και την αθανασία της ψυχής, την μετενσάρκωσή της με σκοπό την εξέλιξη και την αποθέωσή της, δηλ. την επίγεια και την ουράνια ιστορία της ψυχής. Σε ένα κείμενο, μιας πινακίδας, που βρέθηκε στη Πετηλία της Κάτω Ιταλίας αναφέρονται οδηγίες για την μελλοντική ενσάρκωση των ψυχών των μυστών. Έχει πολύ ενδιαφέρον και γι’ αυτό το παραθέτουμε :
Θα βρεις μια κρήνη στα αριστερά του οίκου του Άδη,
Δίπλα σ’ αυτήν λευκό βρίσκεται κυπαρίσσι.
Σ’ αυτήν την κρήνη μην πλησιάσεις κοντά.
Αλλά θα βρεις μιαν άλλη κοντά στης Μνημοσύνης τη λίμνη,
που κρύο νερό αναβρύζει
και φύλακες τη φυλάνε.
Πες : « Της Γης παιδί είμαι και του έναστρου Ουρανού,
Αλλά το γένος μου είναι βεβαίως ( μόνον ) ουράνιο.
Αυτό το γνωρίζετε και εσείς οι ίδιοι.
Φλέγομαι από τη δίψα μου και χάνομαι.
Δώστε μου γρήγορα νερό, κρύο νερό,
που αναβρύζει από της Μνημοσύνης τη λίμνη ».
Και αυτοί θα σου δώσουν να πιεις από την ιερή κρήνη
Και τότε μαζί με τους άλλους ήρωες θα βασιλεύεις…
Ας σταθούμε στο απόσπασμα : « Γης παις ειμί και ουρανού αστερόεντος, αυτάρ εμοί γένος ουράνιον. Τόδε δ’ ίστε και αυτοί ». Η μυστική κλείδα, που παραδίδουν οι Ορφικές πινακίδες, είναι η επίγνωση της διπλής καταγωγής του γένους των ανθρώπων, από τη Γη και τον Ουρανό, όπου εντάσσεται το όλον. Ο άνθρωπος είναι το φθαρτό σώμα, είναι όμως και η αθάνατη ψυχή.
« Γης παις ειμί » : μητέρα μου είναι η Γη, η Γη Μήτρα, η Μεγάλη Θεά, η Δήμητρα, από την οποία γεννήθηκα και στην οποία θα επιστρέψει ο φθαρτός μου φορέας, το σώμα.
« Και Ουρανού αστερόεντος » : ο Ουρανός, ο έναστρος νους της αθάνατης φύσης του Πατρός μου, μου επιτρέπει να αναγνωρίζω την ουράνια καταγωγή μου, η οποία με οδηγεί στην αθανασία, καθ’ ομοίωση του Πατρός μου.
Αυτός, που έχει πάρει τη μύηση, έχει την αξίωση να πιει από τη λίμνη της Μνημοσύνης και να μη στερηθεί τις μνήμες του. Γιατί μυημένος είναι αυτός που έχει κατακτήσει τη γνώση της αιτίας των πραγμάτων και δεν αρκείται στα φαινομενικά αποτελέσματα, που παρουσιάζονται στον κόσμο των αισθήσεων. Η αυτοσυνείδητη, η μυημένη ψυχή αρνείται να παρασυρθεί από το αίσθημα της επίγειας ζωής, που είναι γεμάτη από λάθη και φαντασιώσεις. Δεν επιθυμεί να λησμονήσει τόσο την καταγωγή της όσο και τα βιώματα των παλαιών ενσαρκώσεών της. Διαισθάνεται ότι αυτά υπάρχουν ακόμη ‘‘ εν δυνάμει’’ στο υποσυνείδητό της. Δικαίωμα να πιουν από τη λίμνη της Μνημοσύνης έχουν μόνον οι ψυχές που γνωρίζουν την ουράνια καταγωγή τους!
Στο μύθο του διαμελισμού του ενσαρκωμένου « υιού του Διός » από τους Τιτάνες, που αποτελεί κι αυτός κεντρικό πυρήνα των μυστηρίων, έχουμε και πάλι τη θεία καταγωγή του ανθρώπινου γένους. Σύμφωνα με τον μύθο, κατά την μάχη των Θεών με τους Γίγαντες ( Τιτάνες ) είχε σαρκωθεί ο Διόνυσος, τον οποίο, νήπιο ακόμη, διαμέλισαν οι Γίγαντες και καταβρόχθισαν τα μέλη του. Τότε ο Δίας κατακεραύνωσε τους Γίγαντες και από τη στάχτη τους δημιούργησε το γένος των ανθρώπων. Έτσι υπογραμμίζεται η διφυής υπόσταση του ανθρώπου, αφού μέσα του ενυπάρχει και το χοϊκό στοιχείο των γιγάντων και το θείο του Διονύσου.

(…Συνεχίζεται..)