Η λατρεία των Καβείρων ( 4ο Μέρος )

[[ δαμ-ων ]]


Στα Καβείρια μυστήρια μυούνταν άνδρες, γυναίκες και παιδιά. Η συμμετοχή δεν εξαρτιόταν από τις διαφορές φύλου, ηλικίας ή κοινωνικής θέσης. Ήταν θέμα καθαρά ελεύθερης εκλογής του κάθε ατόμου. Ενώ όμως στην Ελευσίνα η συμμετοχή περιοριζόταν στους Έλληνες από εθνική άποψη και στους ελεύθερους από κοινωνική, αντίθετα στα Καβείρια μπορούσαν να μυηθούν άνδρες, γυναίκες και παιδιά όλων των εθνικοτήτων, δούλοι και ελεύθεροι. Αυτή η καθολική αποδοχή έκανε τα Καβείρια μυστήρια, περισσότερο από κάθε άλλο φαινόμενο της αρχαίας ελληνικής θρησκείας, κάτι ανάλογο με τη χριστιανική κοινωνία.
Πολλές ξένες προσωπικότητες είχαν μυηθεί, όπως ο Ρωμαίος ρήτορας Κικέρων, οι επιφανείς Ρωμαίοι Βοκώνιος- Μάρκελλος- Γερμανικός, ο Αιγύπτιος βασιλιάς Νεκτανεβώ, ο Ρωμαίος αυτοκράτορας Ανδριανός κ.ά.
Γιορτές σχετικές με τη λατρεία των Καβείρων τελούνταν όλο το χρόνο. Μεγάλη γιορτή τελούσαν οι πιστοί κατά την εαρινή ισημερία. Στην περίπτωση αυτή, η φυσική έννοια του μυστηριακού δράματος ήταν ο φαινομενικός θάνατος του ήλιου το χειμώνα και η αναγέννησή του την άνοιξη, έχοντας το εσωτερικό νόημα της μετενσάρκωσης της ψυχής. Αλλά η μεγαλύτερη γιορτή τελούνταν το καλοκαίρι με κάθε λαμπρότητα και διαρκούσε 9 ημέρες. Το εννέα είναι συμβολικός αριθμός ( 3x3 ), αφού 9 ήταν και οι Μούσες, που κατά τον Πυθαγόρα « είναι οι επίγειες εικόνες των θε•ι•κών δυνάμεων μέσα από τις οποίες ο άνθρωπος μπορούσε να δει την υπέρτατη άυλη ομορφιά τους ». Εννέα ημέρες κρατούσαν και τα Ελευσίνια.
Ο Θέωνας ο Σμυρναίος, συγγραφέας του 2ου αιώνα μ.Χ., υποστηρίζει ότι η μύηση στα Καβείρια και στα Ελευσίνια μυστήρια απαρτιζόταν από 5 μέρη:
1) Καθαρμός: Απαγόρευση της εισόδου στους εγκληματίες και τους φλύαρους.
Σωματικός και ψυχικός καθαρμός με εξομολόγηση των μυημένων.
2) Παράδοση της τελετής: Ερμηνεία και διδασκαλία του τελετουργικού και συμβολικού μέρους της τελετής.
3) Εποπτεία: Παρακολουθούσαν τα “δρώμενα”, τα οποία αντιλαμβανόντουσαν με τις αισθήσεις
και τα βίωναν χάρη στη συνείδηση, το διαλογισμό και την ενόραση, και η
συνειδητοποίηση προσλάμβανε τη μορφή αιφνίδιας έλλαμψης, δηλ. απότομου
φωτισμού της διάνοιας.
4 ) Ανάδεση στεφάνων: Αποτελεί το επισφράγισμα της εποπτείας και γινόταν με την τοποθέτηση στεφανιών ( μερικές φορές και στεμμάτων ή σκούφων ) στα κεφάλια των μυημένων, ώστε σε ό,τι μυήθηκε κάποιος ή έτυχε κάποιας ιεροφαντίας να είναι σε θέση να το μεταδώσει και στους άλλους. Ο μυημένος μπορούσε να γίνει δαδούχος ή ιεροφάντης των μυστηρίων ή να αναλάβει κάποιο υπούργημα.
5 ) Tελειοποίηση και ευδαιμονία: Ηθικός βίος σύμφωνα με το θέλημα των θεών ( φιλία και
εσωτερική επικοινωνία με το Θεό ).
Από τις επιγραφές που διασώθηκαν μαθαίνουμε ότι υπήρχαν δύο τάξεις μυστών, δηλ. δύο βαθμοί μύησης :
α ) οι απλοί μύστες
β ) οι ευσεβείς μύστες, που είχαν το δικαίωμα να συμμετέχουν στις τελετές.
Η εξομολόγηση θεωρείται το προπαρασκευαστικό και κατηχητικό στάδιο της μύησης καθώς και θεμελιώδης όρος για την εισδοχή τους στις τάξεις των μυημένων. Υπήρχε για την εξομολόγηση ειδικός εξομολογητής ο Κόης, που ήταν αποκλειστικά επιφορτισμένος με την ιερή κι εμπιστευτική αυτή διακονία, ο οποίος εκτιμούσε το ηθικό ποιόν των νεοφώτιστων κι έκρινε αν έπρεπε ο υποψήφιος για μύηση να γίνει δεκτός ή ν’ απορριφθεί. Ο μυούμενος έφερε συμβολικά το βαθμό του Καδμίλου, ο οποίος φονευόταν συμβολικά από τους αδελφούς του κι αναστενόταν από τον Ερμή. Διακρίνουμε εδώ την προχριστιανική διδασκαλία για την ανάσταση των νεκρών.
Ο μύστης εισήγαγε τον δόκιμο για μύηση στον υπερβατικό κόσμο των πνευμάτων και των θεών. Εξηγούσε στο δόκιμο ότι η ψυχή του ήταν πνεύμα που αποσπάστηκε από τους θεούς, μπερδεύτηκε στην ύλη και αποπλανήθηκε. Η ψυχή όμως είναι πνεύμα και πρέπει να ξαναβρεί το δρόμο της και να ξαναπάρει τη θέση της στον υπερβατικό κόσμο των θεών και των πνευμάτων. Αλλά για να ξαναβρεί το δρόμο της χρειάζεται μεγάλη προσπάθεια και να πάρει τα εφόδια των μυστηρίων. Ο μύστης έπαιρνε την αποπλανημένη ψυχή στη γη και της φώτιζε το δρόμο προς τον υπερβατικό κόσμο, της έδειχνε το δρόμο, αυτόν που ο μυημένος έπρεπε να ακολουθήσει με τη δική του θέληση και αποφασιστικότητα.
Κατά τη μύηση, ο μυούμενος έβλεπε σε ειδική τελετή τα θεϊκά σύμβολα και του εξηγούσαν τη σημασία τους. Μετά τη μύηση του έδιναν για φυλαχτό από κάθε κίνδυνο και για να έχει καλή υγεία μια κόκκινη ταινία ή ένα δαχτυλίδι. Πίστευαν πως ο μυημένος είχε τη δύναμη ν’ αποτρέψει με την προσευχή του κάποιο κακό.
Όταν άρχιζε η τελετή στη Σαμοθράκη έσβηναν όλα τα φώτα σ’ όλο το νησί, το ίδιο γινόταν και στη Λήμνο, κι έστελναν ιερό πλοίο, για να φέρει καινούργιο φως από την ιερή εστία του νησιού της Δήλου. Το πλοίο έπρεπε να επιστρέψει σε 9 μέρες ακριβώς. Ύστερα, με αναμμένα κεριά, ( η λαμπάδα ήταν σύμβολο των Καβείρων, επειδή ήσαν θεότητες της φωτιάς), μετέδιδαν το φως ο ένας στον άλλον.( Κάτι τέτοιο άλλωστε γίνεται και σήμερα στην Ανάσταση, όπου πολλές εκκλησίες παίρνουν το φως από τον Πανάγιο Τάφο, που μεταφέρεται με αεροπλάνο, όταν ο ιερέας ψέλνει το : « Δεύτε λάβετε φως εκ του ανεσπέρου φωτός »).
Ο Φιλόστρατος μας περιγράφει τον τρόπο λατρείας στη Λήμνο :
« Επί δε τω έργω, λέγει, τω περί τους άνδρας υπό των εν Λήμνω γυναικών εξ Αφροδίτης ποτέ παραχθέντι καθαίρεται μεν η Λήμνος και καθ’ ένα του έτους και σβέννυται το εν αυτή πυρ εις ημέρας εννέα, θεωρίς δε ναυς εκ Δήλου πυρφορεί, κ’αν αφίκηται προ των εναγισμάτων, ουδαμού της Λήμνου καθορμίζεται, μετέωρος δε επισαλεύει τοις ακρωτηρίοις, ες τε όσιον το εισπλεύσαι γένηται. Θεούς γαρ χθονίους και απορρήτους καλούντες τότε καθαρόν, οίμαι, το πυρ φυλάττουσι το εν τη θαλάσση, επειδάν δε η θεωρίς εισπλεύσει και νείμωνται το πυρ εις τε την άλλην δίαιταν, εις τε τας εμπύρους των τεχνών, καινού το εντεύθεν βίου φασίν άρχεσθαι ».
Τα όσα αναφέραμε αποτελούσαν το γενικό πλαίσιο των Καβειρίων μυστηρίων, που προσαρμοζόταν τοπικά για το κάθε ιερό των πόλεων. Πάντως κατά τον Lobeck, όποιος θέλει να αποσαφηνίσει τη φύση των Καβειρίων μυστηρίων, ματαιοπονεί!!!
Μπορεί να γνωματεύσει κανείς ότι όποιος έφθανε να νοιώσει το μυστήριο της σχέσης της Μητέρας Θεάς και του Πατέρα Διονύσου στα Καβείρια Μυστήρια, έφθανε στο σημείο να γίνεται κάτοχος της πνευματικής αναγέννησης και της πνευματικής αθανασίας με την κατάκτηση της γνώσης. Η αληθινή ωστόσο επιδίωξη και ο εσωτερικός σκοπός των Καβειρίων ήταν η απόκτηση από τις ψυχές των μυημένων σ’ αυτά κάποιου σημαντικότερου ακόμη πνευματικού σκοπού. Η απόκτηση δηλ. του πνευματικού εκείνου μέσου, που θα τους έδινε τη δυνατότητα με δικές τους δυνάμεις να περάσουν, μετά το σωματικό τους θάνατο, στον κόσμο των πνευματικών ηρώων και των ημιθέων της ελληνικής παράδοσης, ανάμεσα στους φωτεινούς πνευματικούς καθοδηγητές και δάσκαλους και όχι στον Άδη και στο βασίλειο του Πλούτωνα, ανάμεσα στις “σκιές”. Μήπως κι εμείς κάτι παρόμοιο δε δεόμεθα με την ευχή : « Μετά των Αγίων κατάταξον, Κύριε, την ψυχή του κεκοιμημένου δούλου σου »;
Το ιερατείο των Καβείρων ήταν πολυπληθές, μάλλον πολυπληθέστερο από εκείνο των Ελευσινίων. Υπήρχαν :
Ο Κόης ή Κοίης: o εξομολογητής ιερέας.
Οι Ανακτοτελεστές: ιερείς δικαστές, που αποφαίνονταν κατά πόσο αυτός που προσερχόταν για μύηση ήταν άξιος να μυηθεί.
Η Λουτροφόρος: ιέρεια, που ασχολιόταν με τους καθαρμούς των υποψηφίων.
Τα Καβείρια μυστήρια ετελούντο για πολύ καιρό μετά την επικράτηση του Χριστιανισμού. Ο σοφιστής Λιβάνιος, δάσκαλος του Ιωάννη του Χρυσοστόμου, αναφέρει ότι και στην εποχή του, δηλ. τον 4ο αιώνα μ.Χ. , τελούνταν ακόμη τακτικά τα μυστήρια.

(…Συνεχίζεται…)