Τα Θηβαϊκά Καβείρια ( 6ο Μέρος )

[[ δαμ-ων ]]

O Kerenyi εκφράζει την άποψη ότι οι Κάβειροι εδώ έχουν μεταμορφωθεί σε Καβειραίους. Ο Αιτναίος είναι προφανής μεταμφίεση του Ηφαίστου, του θεού της φωτιάς και των σιδηρουργιών, του οποίου η σχέση με τους Κάβειρους δηλώνεται από το γεγονός ότι μερικές φορές τους ονόμαζαν “Ήφαιστους”. Το βασικό σημείο που θέλει να τονίσει ο μύθος φαινόταν και από τη θέση των ιερών. Τόσο ο μύθος όσο και η τοπογραφία δείχνουν ότι η Δήμητρα, που στη σχέση της με τους Κάβειρους ονομαζόταν “Καβείρια” ή απλώς “Μητέρα”, ήταν η ιδρύτρια των Καβείριων μυστηρίων.
Συνεχίζοντας το μύθο, η Πελάργη και ο Ισθμιάδης επανέφεραν τη μυστική λατρεία αναμιγνύοντας και το όνομα του Αλεξίαρου ( μυθικού γιού του Ηρακλή και της Ήβης ), οπότε επανήλθαν όσοι είχαν απομείνει από το γένος των Καβειραίων. Μετά από συμβουλή του μαντείου της Δωδώνης, η λατρεία ανύψωσε την Πελάργη σε επίπεδο θεάς και της θυσίαζαν ένα εγκυμονόν ζώο. Και εδώ πάλι η ιδρύτρια των μυστηρίων είναι μια θεά και επιπλέον η κόρη του Ποτνέα συνδέεται με τη λατρεία της Δήμητρας στις Πότνιες. Οι Πότνιες ήταν μια πόλη στη Βοιωτία, η οποία ήταν αφιερωμένη στην Πότνια Δήμητρα, τη δέσποινα από την οποία πήρε το όνομά της. Όπως το όνομα Αιτναίος σημαίνει τον Ήφαιστο, έτσι το όνομα “Ισθμιάδης” υπονοεί το μεγάλο θεό του Ισθμού, τον Ποσειδώνα ( σαν Πόσι-δας, ήταν “σύζυγος” της Δήμητρας ).
Αυτές τις ιστορίες, που αποτελούν θεμελιώδεις μύθους, τις αντιλαμβάνονταν εύκολα οι μυημένοι. Το γεγονός είναι ότι η Δήμητρα, η “Μητέρα”, ήταν η ιδρύτρια όλων των μεγάλων μυστηρίων. Σχετικά με το όνομα “Πελάργη”, μπορούμε να το συσχετίσουμε με το θηλυκό τύπο του πελαργού, οπότε συνδέεται με τη γέννηση ( ας θυμηθούμε εδώ την εικόνα του πελαργού των παραμυθιών που φέρνουν τα νεογέννητα ) . Έτσι τα Καβείρια μυστήρια ήταν γονιμικού χαρακτήρα.
Στη Βοιωτία είχε διατηρηθεί μια ανάμνηση των υδροβίων πτηνών σε σχέση με την Περσεφόνη. Έλεγαν ότι καθώς έπαιζε με μια χήνα σε μια σπηλιά κοντά στη Λιβαδειά, όπως και σε τόσα άλλα μέρη, την άρπαξε ο Πλούτων. Αντίστοιχο με αυτή τη μορφή του μυθολογήματος είναι ένα αγγείο από το ιερό των Καβείρων στη Θήβα, που δείχνει υδρόβια πουλιά να συντροφεύουν τις δύο θεές, τη Δήμητρα και τη φτερωτή Εκάτη Άγγελο, στην αναζήτησή τους για τη χαμένη Περσεφόνη.
Κατά μια εκδοχή του ερευνητή C.Kerenyi, μπορούμε επίσης να λάβουμε υπόψη τις δυνατότητες, που μας προσφέρει η πολύ ευέλικτη γλώσσα μας, η οποία αναμιγνύει σκόπιμα διαφορετικές διαλέκτους. Ο συνδυασμός των γραμμάτων “ργ” μπορεί να αντικατασταθεί από το συνδυασμό “σγ”, οπότε από το “Πελάργη” πηγαίνουμε στο “Πελάσγη”, που συνδέεται με το “Πελασγός”, οπότε καταλήγουμε πως τα Καβείρια μυστήρια συνδέονται με τους Πελασγούς.
Επίσης μια αφήγηση του Παυσανία μας αποκαλύπτει παραστατικά τον χαρακτήρα της δύναμης που απέδιδαν οι Θηβαίοι στις θεότητες των Καβείρων. Αναφέρει :
« Μερικοί ιδιώτες στη Ναύπακτο τόλμησαν να τελέσουν τα μυστήρια τα ίδια ακριβώς, που τελούνταν στη Θήβα, αλλά πολύ σύντομα έπεσε πάνω τους τιμωρία. Μερικοί πάλι από το στρατό του Ξέρξη, που έμειναν στη Βοιωτία μαζί με τον Μαρδόνιο, μπήκαν στο ιερό των Καβείρων, ίσως με την ελπίδα να βρουν κανένα θησαυρό, μάλλον όμως, κατά την γνώμη μου, για να δείξουν την περιφρόνησή τους προς το θείον.
Όλοι αυτοί αμέσως παραφρόνησαν και χάθηκαν άλλοι στη θάλασσα κι άλλοι πέφτοντας απ’ τους γκρεμούς. Όταν πάλι ο Αλέξανδρος μετά τη νίκη του, έβαλε φωτιά στη Θήβα και σ’ όλη τη χώρα των Θηβαίων, μερικοί Μακεδόνες μπήκαν στο ιερό των Καβείρων, επειδή βρίσκονταν σ’ εχθρική χώρα, σκοτώθηκαν από κεραυνούς κι αστραπές, που έπεσαν από τον ουρανό. Έτσι λοιπόν αυτό το ιερό ήταν ανέκαθεν άγιο ».
Εκτός από το κεντρικό ιερό, λέγεται ότι υπήρξε κι άλλο ιερό, όπου λατρευόταν ο Αξιόκερος και η Αξιόκερσα ( επίδραση λατρείας από τη Σαμοθράκη ). Σύνδεση με τη Σαμοθράκη έχουμε και με τον ακόλουθο μύθο :
[[ Στη Σαμοθράκη ζούσε η κόρη του Άτλαντα Ηλεκτρώνη, που απόκτησε από το Δία τρία παιδιά: το Δάρδανο, τον Ιασίωνα και την Αρμονία. Όταν ο Κάδμος, ο ιδρυτής της Θήβας, ψάχνοντας για την αδελφή του την Ευρώπη, πέρασε από τη Σαμοθράκη, παντρεύτηκε την Αρμονία και την έφερε στη Θήβα. Η Αρμονία για να τιμήσει τη μητέρα της ονόμασε τις πύλες της Θήβας “Ηλεκτρίδες”.]]
Με βάση τη συγγένεια των ονομάτων Καδμίλος- Κάδμος και το γάμο του με την Αρμονία στη Σαμοθράκη μερικοί ερευνητές υιοθετούν την άποψη του Ελλάνικου, ότι υπάρχει μια “μυθική κατασκευή” για να εξηγηθεί η εξάπλωση της λατρείας των μεγάλων Θεών από την Εγγύς Ανατολή και τη Σαμοθράκη στη Θήβα.
Στο ζευγάρι Κάβειρος-Παις, όπου αναγνωρίζουμε το μυθικό υπόβαθρο για τελετές μύησης, που γίνονταν για το πέρασμα από την παιδική στην εφηβική ηλικία, έχουμε ανάλογη γιορτή στα Ανθεστήρια των Αθηνών, και αναλογία προς το ζευγάρι Δίας ( Πατέρας ) και Απόλλωνας ( Yιός ) ή το ζευγάρι Δίας-Διόνυσος. Φαίνεται ότι στη λατρεία πατέρα και γιου Καβείρων, πρωταρχική θέση είχε ο γιός, αν κρίνουμε από τον αριθμό των αναθημάτων και των πήλινων ομοιωμάτων, κάτι ανάλογο με τη δική μας λατρεία Πατέρα ( Θεού ) και Υιού ( Χριστού ), όπου η λατρεία μας κύρια επικεντρώνεται στο Χριστό σαν έκφραση της Θεότητας.
Στα αγγεία με τους πυγμαίους, που είναι γελοιογραφικά, οι αναπαραστάσεις των κοιλαράδων φαλλικών νάνων συνήθως συνοδεύεται από πτηνά, κυρίως πελαργούς- κύκνους- γερανούς. Αυτά τα γεμάτα δύναμη πουλιά του ουρανού, γιατί διατρέχουν τεράστιες αποστάσεις στα αποδημητικά τους ταξίδια, δείχνουν την αντίθεση ανάμεσα στο θηλυκό που μυεί ( το θηλυκό εκφράζει τη γνώση ), η οποία μας ανεβάζει σε ανώτερους κόσμους, στον ουρανό, και το αρσενικό, που επιζητά τη μύηση (το αρσενικό εκφράζει τον κατώτερο εαυτό μας, αυτόν που είναι προσκολλημένος στη γη και τις υλικές απολαύσεις ). Αυτή η αντίθεση φαίνεται να χαρακτηρίζει τα αρχαία μυστήρια. Στις μυστικές λατρείες όλου του κόσμου, αλλά και όλων των εποχών, ο υποψήφιος για μύηση, ο νεόφυτος, περνάει από επώδυνες και βασανιστικές καταστάσεις, γιατί μέσα του αντιπαλεύουν οι δύο παρορμήσεις, αυτή για την φιλήδονη ζωή κι αυτή, που μέσα από θυσίες οδηγεί στο μεγάλο σκοπό και στόχο, στην κυριαρχία πάνω στο ζωώδες τμήμα μας και την κατάκτηση της πνευματικής πληρότητας και γαλήνης.
Οι αγγειογραφίες αντικατοπτρίζουν το περιεχόμενο της μυστικής λατρείας. Σ’ αυτές υπάρχουν άμεσες απεικονίσεις του θέματος των μυστηρίων, όπως υπάρχουν και κωδικοποιημένα σύμβολα, που καταλάβαινε ο μυημένος, ενώ στον αμύητο φαίνονταν απλά σαν παραμύθια ή σαν καθαρά ανθρώπινες ιδιόμορφες ζωγραφιές.

(…Συνεχίζεται…)