Τα Καβείρια Μυστήρια στη Θήβα

[[ δαμ-ων ]]

Ο ι Κ ά β ε ι ρ ο ι

Ας δούμε πρώτα ποιοι ήταν οι Κάβειροι.
Οι Κάβειροι ήταν οι αρχαιότερες θεότητες απ’ αυτές που λάτρευαν στην αρχαία Ελλάδα. O Freret αναφέρει πως οι Κάβειροι είναι από τις σπουδαιότερες και πολυπλοκότερες θεότητες της Ελληνικής μυθολογίας. Όσες παραδόσεις αναφέρονται σ’ αυτούς είναι τόσο συγκεχυμένες και τόσο αντίθετες μεταξύ τους, ώστε η ανάλυσή τους να είναι πολύ δύσκολη. Θα μπορούσαμε να πούμε ότι και οι ίδιοι οι πρόγονοί μας είχαν τόσο διαφορετικές απόψεις, που οι νεότεροι ερευνητές δεν μπορούν να έχουν μια ενιαία αντίληψη για τις θεότητες αυτές. Είναι όμως αναμφισβήτητο πως είναι οι μεγάλες θεότητες μιας πρωτόγονης εποχής, που είναι απομακρυσμένη στη νύχτα του χρόνου κατά την αρχαιοελληνική εποχή. Για τον αριθμό αυτών των θεοτήτων δεν υπάρχει ομοφωνία των συγγραφέων. Κατά τον Αθηνίωνα, συγγραφέα του 1ου αιώνα μ.Χ., οι Κάβειροι ήσαν δύο, ο Ιασίων και ο Δάρδανος, γιοι του Δία από την κόρη του Άτλαντα την Ηλέκτρα. Κατά άλλη εκδοχή ο ήρωας Ιασίων ήταν γιος του Απόλλωνα και της νύμφης Θάλειας ή και του Μίνωα και ήταν ένας από τους Κορύβαντες, ο μικρότερος από αυτούς, που βασίλευσε στην Κρήτη. Ο Στράβων λέει ότι οι γεννημένοι στην Κρήτη Ιασίων και Δάρδανος κατοίκησαν την Σαμοθράκη, κύριο τόπο λατρείας των Καβείρων. Ο Ησίοδος στη ‘‘Θεογονία’’ αναφέρει σχετικά με τον Ιασίωνα : « Η δε Δήμητρα, η λαμπρή θεά σμίγοντας σ’ έρωτα με τον ήρωα Ιασίωνα σε ένα χωράφι χέρσο τριαλετρισμένο, μέσα στης Κρήτης την εύφορη χώρα, εγέννησε τον Πλούτο τον ευεργετικό ». Κατά τον Μνασέα, συγγραφέα του 3ου αιώνα π.χ., ήσαν τρεις, όσες και οι αδελφές τους οι Καβειρίδες νύμφες, παιδιά του Ήφαιστου και της Καβειρούς, κόρης του Πρωτέα από την Αγχιόνη. Έτσι πολλοί, με βάση τα γραπτά του Μνασέα, διαβλέπουν στη δοξασία αυτή των τριών Καβείρων, το δόγμα της Αγίας Τριάδος, που αποτελεί θεμέλιο και σε αρκετές θρησκείες της Ασίας.
Ο Ηρόδοτος μας δίνει την σπουδαιότατη πληροφορία πως οι Κάβειροι παριστάνονται όμοιοι με τον Ήφαιστο. Μας αναφέρει, ότι ο Καμβύσης, όταν πήγε στη Μέμφιδα της Αιγύπτου, ήλθε στο ιερό του Ήφαιστου. Όμως εισήλθε και στο ιερό των Καβείρων, όπου δεν επιτρέπεται να μπει κανείς άλλος εκτός από τον ιερέα. Τα αγάλματα ήσαν όμοια με αυτά του Ήφαιστου και γι’ αυτό λένε πως είναι παιδιά του. Έτσι η λατρεία των Καβείρων σχετίζεται από πολύ παλιά με τον Ήφαιστο και παριελάμβανε την υπέρτατη διδασκαλία για την γένεση του ανθρώπου. « Πατήρ ανδρών τε θεών τε Ήφαιστον δ’ εκέλευσε περικλυτόν ότι τάχιστα γαίαν φύρειν, εν δ’ ανθρώπου θέμεν αυδήν και σθένος, αθανάτοισι δε θεοίσι εις ώπα εΐσκειν παρθενικής καλόν είδος επήρατον », ( μετάφραση: ο πατέρας των θνητών και των θεών διέταξε τον Ήφαιστο όσο το δυνατόν γρηγορότερα να ανακατέψει χώμα και νερό και να του ανθρώπινη φωνή και δύναμη, ώστε να μοιάζει με τις αθάνατες θεές στην όψη, ένα ερωτικό και ωραίο ομοίωμα παρθένας ). Κατά τον Ησίοδο ο Δίας διέταξε τον Ήφαιστο να πλάσει την Πανδώρα, κατ’ εικόνα και ομοίωση των αθανάτων θεών, με χώμα και νερό ( καταπληκτική ομοιότητα με την πλάση του Αδάμ στην Π.Διαθήκη!!! ) .Επομένως ο Ήφαιστος ( όπως οι Ελοχίμ ) είναι ο πλάστης και δημιουργός των κινουμένων, των εμψύχων όντων και η πλαστική του δύναμη επεκτείνεται και στην ανθρώπινη φυλή. Ότι τα Καβείρια μυστήρια περιελάμβαναν τη θεμελιώδη περί της “δημιουργίας” διδασκαλία γίνεται φανερό από το γεγονός ότι αποκαλούσαν τον Ουρανό και τη Γαία ως θεούς της δημιουργίας. Τέλος ο Ηρόδοτος αναφέρει :
« Παράδοξη παράδοση η σχετική με τον μύθο της Πανδώρας, που μας καταδείχνει, πολύ πριν την ανάπτυξη της φιλοσοφίας, ότι η ανθρώπινη ψυχή νομιζόταν “πύρινη” και πως ήταν ήδη για τους πρώτους Έλληνες “θείος σπινθήρας” ».
Ο ποιητής των Βασσαρικών Νόννος θεωρεί τους Κάβειρους ηφαιστειώδεις θεούς λέγοντας ότι αυτοί ήσαν « δαήμονες εσχαρεώνος » ( ειδήμονες της σιδηρουργίας ). Για τις ευεργεσίες του Ήφαιστου, επομένως και των Καβείρων, στην ανθρωπότητα, διαβάζουμε στον Ομηρικό ύμνο:
« Oς μετ’ Αθηναίης γλαυκώπιδος αγλαά δώρα ανθρώποις εδίδαξε επί χθονός,
οι το πάρος περί άντροις ναιετάεσκον εν ούρεσιν, η•ύ•τε θήρες.
Νυν δε Ήφαιστον κλυτοτέχνην έργα δαέντες ρηιδίως
Αιώνα τελεσφόρον εις ενιαυτόν εύκηλοι διάγουσι ενί σφετέρησι δόμοισιν.
Αλλ’ ίληθ’, Ήφαιστε, δίδου δ’ αρετήν τε και όλβον ».
( μετ: ο οποίος μετά της Αθηνάς της γλαυκωμάτας δίδαξε εις τους ανθρώπους τα λαμπρά δώρα, οι οποίοι προηγουμένως κατοικούσαν μέσα στα σπήλαια στα όρη σαν άγρια θηρία. Τώρα δε που διδάχθηκαν από τον ξακουστό τεχνίτη τον Ήφαιστο τα έργα, εύκολα φτάνουν στο τέλος της ζωής τους με την πάροδο του χρόνου, αμέριμνοι ζουν μέσα στα σπίτια τους. Αλλά γίνε ευμενής, Ήφαιστε, δώσε αρετή και πλούτη ).
Σαν γιοί του Ήφαιστου είναι χθόνιοι δαίμονες, που ανακάλυψαν τα μέταλλα, την κατεργασία τους, την κατασκευή όπλων και μεταλλικών οργάνων, όπως άροτρα, άκμονες, τροχούς κ.λ.π. Ήσαν τρομεροί γιατί προκαλούσαν τις εκρήξεις των ηφαιστείων, αλλά και προστάτες της αμπέλου, που ευδοκιμούσε στα ηφαιστειογενή νησιά, οπότε ταυτίζονταν με το Διόνυσο. Η ταύτισή τους με τη Δήμητρα και η λατρεία τους μ’ αυτήν, καθώς και με τον ιθυφαλλικό Ερμή, ήταν σύμβολο της γονιμότητας. Η συγγένεια με τους Κούρητες, τους ακόλουθους της Ρέας, τους φέρνει ως γνώστες του μυστικού της γέννησης των θεών και διδάσκαλους κάθε σοφίας και των χρήσιμων τεχνών και επιδεξιοτήτων. Είναι γεγονός ότι οι Κούρητες δίδαξαν τον Επιμενίδη και μύησαν τον Πυθαγόρα στα Κρητικά μυστήρια του χθόνιου Δία. Επομένως η ταύτιση των Καβείρων με το Δία είναι εύλογη καθώς και με το θεό των εγκάτων, εφ’ όσον υπήρξαν κάτοχοι του μυστικού της ζωής και του
θανάτου. Εδώ θα κάνουμε μια παρένθεση για να αναφέρουμε πως υπήρχε στενή σχέση του Ερμή με τον “κριό” ( το κριάρι ). Ο “ιθυφαλλικός “ ( ο έχων ορθό το αιδοίον ) Ερμής σχετίζεται με τον κριό, γιατί τόσο ο φαλλός ( αιδοίο ) όσο και ο κριός είναι σύμβολα γένεσης, δημιουργία. Ο κριός εκφράζει και το νομαδικό χαρακτήρα του Ερμή. Ο Κ. Κουρτίδης γράφει : « Ορθά λοιπόν το να έχουν τα αιδοία τα αγάλματα του Ερμού πρώτοι εκ των Ελλήνων οι Αθηναίοι μαθόντες από τους Πελασγούς έκαμον. Οι δε Πελασγοί είπον ιερόν τινα λόγον περί του Ερμού, τα όσα δηλαδή είναι δεδηλωμένα εις τα μυστήρια της Σαμοθράκης ».
Κατά το Διονυσόδωρο, συγγραφέα του 3ου π.χ. αιώνα υπήρχαν δύο ζεύγη Καβείρων : ο Αξιόκερσος, ταυτιζόμενος με τον Πλούτωνα ή το Διόνυσο, η Αξίερος, ταυτιζόμενη με τη Δήμητρα, ο Καδμίλος, ταυτιζόμενος με τον Ερμή και η Αξιόκερσα, ταυτιζόμενη με την Περσεφόνη. Το πρώτο συνθετικό “Άξιος” των τριών ονομάτων σημαίνει άγιος, ενώ η ταύτισή τους με τις θεότητες του Ολυμπιακού πανθέου προδίδει και την ουσία τους σαν θεότητες με χθόνιο και γονιμικό χαρακτήρα.
Σχετικά με τον Ερμή , ο Ιάμβλιχος στο βιβλίο του “Τα Μυστήρια”, γράφει : « ο Θεός Ερμής, ο αρχηγός των λόγων, καλώς από παλαιά έχει στην παράδοση, ότι είναι κοινός σε όλους τους ιερείς. Ο δε όλης της αληθινής περί των Θεών γνώσεως προϊστάμενος, ένας είναι ο ίδιος σε όλους, στον οποίον και οι πρόγονοί μας τα ιδικά τους ευρήματα της σοφίας απέδωσαν, επωνομάζοντες ότι όλα τα σχετικά συγγράμματα είναι του Ερμού ».Ο ρόλος του Ερμή ως προϊστάμενου της εσωτερικής λειτουργίας όλων των αρχαίων Μυστηρίων γίνεται φανερός ακόμη, εκτός από τα άλλα και από το επίθετο του ψυχοπομπού στον πνευματικό Όλυμπο της ελληνικής θρησκείας, που του είχαν δώσει. Γιατί ο Ερμής είτε χθόνιος , είτε Ολύμπιος, αφού εθεωρείτο « το αποθεωθέν πνεύμα της Γης », είχε από τους πνευματικούς νόμους τη θέση του αρχηγού των πνευμάτων και του καθοδηγητή των αρχηγών των μυστηριακών σκηνωμάτων, ιεροφαντών και μυσταγωγών και επομένως ήταν ο προϊστάμενος της μυστηριακής λειτουργίας.
Κάποιος χρησμός της εποχής των Αντωνίνων, που διασώθηκε σε μια επιγραφή, αναφέρει ότι οι Κάβειροι ήταν γιοι του Ουρανού, δηλ. αδέλφια από τον ίδιο πατέρα με τους Τιτάνες και πολλοί τους συσχέτιζαν με τους Κορύβαντες ή τους Κουρήτες, συσχετισμός που γίνεται κυρίως στην Ελληνιστική εποχή.

(…Συνεχίζεται…)