Η μάστιγα των ναρκωτικών και επτά «μύθοι»

Aπό τον πολιτικό μηχανικό Θεόδωρο Κ. Παπαϊωάννου

Θα συμφωνήσω απόλυτα με το λιτό, μεστό και μετριόφρον προοίμιο του προηγηθέντος πρόσφατου Αρχιεπισκοπικού μηνύματος που αναρτήθηκε στο ιστολόγιο ΘΗΒΑ-PRESS, ότι η παγκόσμια ημέρα κατά των ναρκωτικών (26.6) δεν προσφέρεται για δημηγορίες, αλλά ως αφορμή για προβληματισμό και αυτοκριτική. Μέσα σ’ αυτό το κλίμα θα αποπειραθώ -αντί ενός γενικόλογου μηνύματος- να καταθέσω στο μέτρο του δυνατού μια ευσύνοπτη αναλυτική αναφορά απαντώντας σε επτά «μύθους». Άλλωστε στο πεδίο του μηνύματος με κάλυψε απόλυτα η πληρότητα του Αρχιεπισκοπικού λόγου που δεν είχε θεολογική μονομέρεια . Το πρόβλημα των ναρκωτικών στη χώρα μας είναι δύσκολο γιατί συνδέεται με την ίδια την ελληνική κοινωνία. Γίνεται όμως κόμη πιο δύσκολο γιατί περιβάλλεται από ένα παχύ στρώμα μύθων με λανθασμένα κοινωνικά στερεότυπα και ψευδεπίγραφες επιστημονικές αντιπαραθέσεις που συσκοτίζουν τη μελέτη και την αντιμετώπισή του. Το φαινόμενο των ναρκωτικών, επειδή συνδέεται με την ακραία απαγορευμένη αναζήτηση των μυστικών της ζωής, της ευτυχίας και της χαράς, της ηδονής και του έρωτα, αλλά ταυτόχρονα της απογοήτευσης και της οδύνης, της περιθωριοποίησης και του θανάτου, προσφέρεται προνομιακά σα πεδίο πολιτικών, κοινωνιών, οικονομικών, επιστημόνων αντιπαραθέσεων και παρερμηνειών.

Μύθος 1ος : Η νομιμοποίηση της χρήσης ναρκωτικών ουσιών θα περιορίσει την εξάπλωση του φαινομένου. Όλα τα υπάρχοντα επιστημονικά δεδομένα είναι αντίθετα σ' αυτή την «προοδευτική» αλλά και «νεοφιλελεύθερη» θεώρηση. Το πείραμα της Ολλανδίας είναι παράδειγμα προς αποφυγήν. Είναι κρίμα η «εθνική συναίνεση» να φαίνεται ότι βρίσκει εκφράσεις σε ανάλογες ή παραπλήσιες απόψεις. Άλλωστε, η δημιουργούμενη σωματική εξάρτηση του οργανισμού από τις ουσίες είναι αποτέλεσμα χημικών και βιολογικών αντιδράσεων. Αφού ακόμη οι υποδοχείς και οι νευρομεταβιβαστές ( *) στον εγκέφαλο φαίνεται να επιμένουν να αγνοούν ηθικές ή νομικές προκαταλήψεις!.

Μύθος 2ος : Η αστυνομία ευθύνεται για την εξάπλωση του φαινομένου. Η αλήθεια είναι ότι η αστυνομία δεν μπορεί να αντιμετωπίσει κοινωνικά προβλήματα. Και ακόμη, τα ακραία συνθήματα ότι «οι μπάτσοι πουλάνε την ηρωίνη»,παρά τα οποία μεμονωμένα περιστατικά, είναι αποπροσανατολιστικά και πριμοδοτούν έμμεσα τη διακίνηση των ναρκωτικών.

Μύθος 3ος : Η χρήση ναρκωτικών ουσιών αρχίζει στο χώρο του σχολείου. Αποτελέσματα ερευνών στην Ελλάδα έχουν δείξει ότι η πρώτη χρήση ουσιών γίνεται εκτός σχολείου. Μάλιστα, η πρώτη χρήση γίνεται συχνότερα σε οικογενειακό ή φιλικό περιβάλλον. Το πρόβλημα δεν είναι η περίφραξη των προαυλίων, αλλά η ψυχολογική θωράκιση των μελών των οικογενειών ενάντια στα ναρκωτικά.

Μύθος 4ος : Υπάρχει μόνο ένας σωστός τρόπος θεραπείας των χρηστών. Στο βαθμό που η χρήση ευφορικών ουσιών είναι πολυπαραγοντικό φαινόμενο, αντίστοιχη οφείλει να είναι και η αντιμετώπιση της. Κάθε συγκεκριμένος χρήστης είναι μια ιδιαίτερη προσωπικότητα που απαιτεί εξατομίκευση των θεραπευτικών προσεγγίσεων. Η αντιπαράθεση υπέρ του ενός ή του άλλου τρόπου θεραπείας ομοιάζει με θρησκευτικές διαμάχες, που προαπαιτούν ορισμένου τύπου πίστη για να γίνει διάλογος. Θα πρέπει να γί-νει σε όλους σαφές ότι η επιστημονική γνώση και δράση δεν «φυλακίζονται» σε απόλυτες αλήθειες αλλά συνεχώς εξελίσσονται και επαναπροσαρμόζονται. Η χρησιμοποίηση «μεθαδόνης» ή άλλων υποκατάστατων μπορεί να γίνεται σε οργανωμένα ειδικά κέντρα με εκπαιδευμένο προσωπικό, μόνο σε χρόνιους χρήστες που αποδέχονται τη συνεχή σταθερή ιατρική παρακολούθηση και τον έλεγχο της λήψης ουσιών για θεραπευτικούς σκοπούς.

Μύθος 5ος : Η διαφήμιση των θεραπευτικών προσπαθειών κέντρων αποτοξίνωσης βοηθά την αντιναρκωτική εκστρατεία. Είναι «ηλίου φαεινότερο» ότι η διαφήμιση των χειρουργικών δυνατοτήτων και επιτυχιών του «Αγίου Σάββα» δεν θα ήταν αντικαπνιστικό μήνυμα στους καπνιστές, αλλά αντίθετα παραπλανητική υποβάθμιση των κινδύνων δημιουργίας καρκίνου πνεύμονας από το τσιγάρο. Θα πρέπει να γίνει φανερό ότι άλλοι οι όροι της θεραπείας και άλλοι της πρόληψης.

Μύθος 6ος : Η πρόληψη χρήσης ναρκωτικών ουσιών είναι αδύνατη. Όλα τα υπάρχοντα δομένα δείχνουν ότι η σωστή κατάστρωση και εφαρμογή μιας εθνικής στρατηγικής ενάντια στα ναρκωτικά μπορεί να φέρει αποτελέσματα. Παραδείγματα έχουμε από τη Σουηδία, Αγγλία, Αίγυπτο, Κίνα κ.α. Βέβαια, είναι φανερό ότι μιλάμε για μια στρατηγική που δεν εξαντλείται στις προεκλο¬γικές αφίσες και τηλεοπτικά spot «προς άγραν» ψηφοφόρων, όπως γίνεται συχνά.

Μύθος 7ος: Οι θάνατοι οφείλονται σε νοθευμένη ηρωίνη. Οι περισσότεροι θάνατοι οφείλονται σε χρόνιες διαταραχές και σε υπερβολική δόση (= overdose). Άρα, το αίτημα δεν είναι να ζητήσουμε από τους εμπόρους καθαρά ναρκωτικά, αλλά την πλήρη απαγόρευση διακίνησης ουσιών. Είναι, όμως, αναγκαίο να επισημανθούν τα κοινωνικά αίτια που ευθύνονται για την αύξηση των ψυχικών διαταραχών και της χρήσης ναρκωτικών ουσιών. Τα τελευταία χρόνια στη χώρα μας, η αχαλίνωτη νεοφιλελεύθερη παγκοσμιοποίηση , η δυσκολία του καπιταλισμού να υπερβεί τα ορατά συμπτώματα παρακμής παρά τα νέα τεχνολογικά «ελιξίρια» που διαρκώς εφευρίσκει και επιστρατεύει, η απύθμενη διαφθορά , η πρωτίστως πολιτική (ηθική, πνευματική και δευτερευόντως οικονομική) κρίση, έχουν προκαλέσει - ιδιαίτερα στους νέους -την σχεδόν αγεφύρωτη ρήξη στον κοινωνικό ιστό , την αποχή από την εκλογική διαδικασία, την αύξηση της ανεργίας, της φτώχειας και είναι παράγοντες που πριμοδοτούν άμεσα τη δημιουργία ψυχικών διαταραχών και τη χρήση ναρ¬κωτικών ουσιών. Η αντιμετώπιση του τεράστιου προβλήματος των ναρκωτικών στη χώρα μας απαιτεί τη συνάντηση δύο βασικών παραγόντων, του επιστημονικού και του κοινωνικού. Χρειάζεται η επιστημονική γνώση προγραμμάτων πρόληψης, ιδιαί-τερα στο χώρο της εκπαίδευσης και ευαισθητοποίησης όλης της ελληνικής κοινωνίας, χωρίς ψευτοδιλήμματα και προκαταλήψεις.

(*) Οι ουσίες που προκαλούν εθισμό και εξάρτηση δρουν πάνω και μέσα από ουσίες του εγκεφάλου που λέγονται νευρομεταβιβαστές. Αυτές ρυθμίζουν τη λεπτή ισορροπία της μετάδοσης των ηλεκτρικών ερεθισμάτων μεταξύ των εγκεφαλικών κυττάρων. Ένας από τους κυριότερους είναι και η Ντοπαμίνη, που σχετίζεται με την αίσθηση ευχαρίστησης και ευφορίας.