35 χρόνια μετά την μεταπολίτευση

Aπό τον πολιτικό μηχανικό Θεόδωρο Κ. Παπαϊωάννου

Έλλειμμα δημοκρατίας σήμερα; Ποιός θα έλεγε ότι σήμερα-ύστερα από τριανταπέντε χρόνια - θα αντιμετωπίζαμε πρόβλημα ελλείμματος στο δημοκρατικό μας πολίτευμα; Κι όμως το θέμα αυτό έχει γίνει άκρως επίκαιρο στο πλαίσιο τόσο των σύγχρονων διεθνών εξελίξεων, όσο και της πολιτικής πραγματικότητας που διαμορφώνεται βαθμιαία στη χώρα μας. Σήμερα έχουν αρχίσει να διαγράφονται πρωτόγνωροι κίνδυνοι, οι οποίοι απειλούν τους θεσμούς που πραγματώνουν τη λαϊκή κυριαρχία και που προστατεύουν τα ατομικά δικαιώματα. Οι κίνδυνοι αυτοί εκδηλώνονται με διάφορους τρόπους. Οι κυριότεροι είναι οι εξής: Η βαθμιαία απαξίωση της πολιτικής στο πλαίσιο της παγκόσμιας ιδεολογικής λιποθυμίας που επέφερε η κατάρρευση της Σοβιετικής Ένωσης και η επικράτηση σε διεθνή κλίμακα του «νεοφιλελευθερισμού» και της «παγκοσμιοποίησης», δηλαδή σε απλά ελληνικά της απόλυτης «εμπορευματοποίησης» της ζωής μας. Έτσι η πολιτική φτώχυνε σε οράματα, υποβαθμίστηκε αγωνιστικά και άρχισε να μεταβάλλεται σε πρακτική διαχείρισης απλώς των δημόσιων υποθέσεων, με συνέπεια την αξιολογική αποδυνάμωση της δημόσιας ζωής και την επικίνδυνη υποβάθμιση του οφειλόμενου σεβασμού στο δημόσιο συμφέρον. Η απαξίωση αυτή της πολιτικής έχει ως συνέπεια την προϊούσα ηθική σήψη του κρατικού μηχανισμού σε όλα του τα επίπεδα. Δυστυχώς, όχι σπάνια, οι αποφάσεις και οι ενέργειες στο πλαίσιο της λειτουργίας αυτής, ακόμα και οι νόμιμες, έχουν το «αδιαφανές τίμημα» τους. Συνακόλουθο φαινόμενο αυτής της διαφθοράς αποτελεί και η όχι σπάνια υποταγή της εξουσίας, και μάλιστα μερικές φορές στα υψηλότερα κλιμάκια της, σε κυκλώματα άνομων συμφερόντων. Στα κυκλώματα, δε, αυτά διαπλέκονται μεγάλα οικονομικά συγκροτήματα, μέσα μαζικής ενημέρωσης και φορείς κρατικής εξουσίας. Συχνά, δε, καθορίζουν τα κυκλώματα αυτά, τις κρατικές αποφάσεις στο πεδίο της αναπτυξιακής πολιτικής, η οποία τίθεται έτσι, όχι στην υπηρεσία των δημόσιων και κοινωνικών συμφερόντων, αλλά στην αντιστρατευόμενη τα συμφέροντα αυτά, σκοτεινή κερδοσκοπία. Στο πλαίσιο αυτής της παρακμιακής πραγματικότητας, που υπονομεύει «εξ ορισμού» κάθε προσπάθεια κοινωνικής προόδου, οι κοινωνικοί αγώνες των λαϊκών δυνάμεων αναγκαστικά υποβαθμίζονται. Συχνά μεταβάλλονται από προοδευτικές δημιουργικές κοινωνικές κινητοποιήσεις, σε απεγνωσμένες συντηρητικές προσπάθειες διάσωσης κεκτημένων. Η τεχνολογική εξέλιξη και η συνακόλουθη ανάπτυξη των μέσων μαζικής επικοινωνίας (ΜΜΕ), εκτός από τις αναμφισβήτητα θετικότατες πλευρές της, γεννά και ύπουλους κινδύνους για την καθαρή λειτουργία των δημοκρατικών θεσμών. Γιατί τα μέσα αυτά, με την κατάλληλη χειραγώγηση, μπορούν να χρησιμοποιηθούν: Αφ' ενός ως όργανα παραπληροφόρησης, παραποίησης της πραγματικότητας και παραπλανητικής «καθοδήγησης» των πολιτών. Αφ' ετέρου δε και ως όπλα υποταγής των φορέων της πολιτικής εξουσίας στις θελήσεις μεγάλων οικονομικών συμφερόντων, των αποκαλούμενων «διαπλεκομένων». Έτσι υπάρχει ο κίνδυνος τα συμφέροντα αυτά να επεμβαίνουν και να διαστρέφουν τον ρόλο των ΜΜΕ για να τα χρησιμοποιούν ως παράκεντρα σκοτεινής εξουσίας, που δηλητηριάζει την δημοκρατική λειτουργία του πολιτεύματος από δυο πλευρές: Συγκεκριμένα τόσο από την πλευρά του πολίτη, ως βασικού παράγοντα της λαϊκής κυριαρχίας, με την παραπλάνηση του, όσο και από την αντίστροφη πλευρά, του φορέα της εξουσίας με την υποταγή του στις βουλήσεις τους. Τέλος, η παρατηρούμενη επικίνδυνη αποδυνάμωση των δημόσιων μηχανισμών ελέγχου και κάθαρσης της δημόσιας ζωής από εγκληματικά κυκλώματα που δηλητηριάζουν και πλήττουν το κύρος της κρατικής εξουσίας. Εξοργιστική εκδήλωση της νοσηρής αυτής πραγματικότητας αποτελεί το γεγονός ότι ο δημόσιος ελεγκτικός μηχανισμός δεν έχει λειτουργήσει μέχρι τώρα αποτελεσματικά στις περισσότερες περιπτώσεις σκανδάλων που αποκαλύφθηκαν κυρίως με τολμηρές δημοσιογραφικές παρεμβάσεις. Όλα αυτά δείχνουν ότι διανύουμε μια πολύ κρίσιμη περίοδο, καθώς η ιστορική πείρα διδάσκει ότι ο κατήφορος της απαξίωσης της δημόσιας ζωής εγκυμονεί σοβαρότατους κινδύνους για την δημοκρατική πολιτεία και κοινωνία μας. Οι τωρινές συνεπώς γενιές δεν πρόφθασαν να χαρούν την εγκαθίδρυση με την μεταπολίτευση του '74 θεσμικά γνήσιου δημοκρατικού πολιτεύματος και καλούνται ξανά να στρατευτούν πολιτικά για να το προστατεύσουν. Το έχει η ιστορική μοίρα του λαού μας να περιέρχεται η χώρα μας συχνά σε επικίνδυνες καταστάσεις που μόνο με τους δικούς του αγώνες μπορούν να υπερνικηθούν. Η εκπλήρωση αυτού του έργου συνιστά το τωρινό μας εθνικό καθήκον στο πεδίο της εσωτερικής μας πολιτικής.