Έλλη Παππά: "αποχαιρετισμός στον αιώνα μου"

Aπό τον πολιτικό μηχανικό Θεόδωρο Κ. Παπαϊωάννου

Η Έλλη Παππά, ένα «ιερό τέρας» της πολιτικής και του πνεύματος έφυγε στις 27.10.09 για πάντα, πλήρης ημερών, συμπυκνωμένης ιστορίας και ζέουσας δημιουργίας. Υπήρξε θρυλική μορφή της Αριστεράς, σύμβολο αγώνα και Αντίστασης, εκπροσωπούσε ένα ολόκληρο κόσμο, βίωσε όλες τις περιπέτειες και τις τραγωδίες της νεοελληνικής μας Ιστορίας. Ήταν η δική μας Ντολόρες Ιμπαρούρι (Πασιονάρια) Τη δράση της, το φιλολογικό, το φιλοσοφικό , το ιστορικό και το μαρξιστικό συγγραφικό της έργο ασφαλώς θα μιλήσουν άλλοι αξιότεροι και αρμοδιότεροι εμού. Την άκουσα πριν πολλά χρόνια στο θέατρο Γκλόρια της Ιπποκράτους στην προσπάθεια της να πείσει την τότε ηγεσία του ΚΚΕ Εσωτερικού ότι ήταν πολιτικό λάθος και τραγική γελοιότητα η εμμονή σε αυτό τον τίτλο, αφού κάλλιστα μπορούσαν να συσπειρωθούν υπό την ΕΔΑ ως καταξιωμένο ιστορικό φορέα της ανανεωτικής Αριστεράς. Αλλά ο θαυμασμός στην ανθρώπινη αξία πολλαπλασιάζεται, όταν τυχαίνει, όπως εδώ να διαπιστώνεις πόσο απλός άνθρωπος, φιλικός προς τους νέους, ανυπόκριτα σεμνός, είναι αυτό το «ιερό τέρας» που έχεις απέναντι σου. Απέπνεε μια έμφυτη ευγένεια, ένα ανεξάντλητο χιούμορ, μια εκπληκτική αφηγηματική οιστρηλασία, ένα ιδιαίτερο χαρακτηριστικό σε κάθε πραγματικά πνευματικό άνθρωπο, αυτοσαρκασμό και μια απέραντη ανοχή για τα ανθρώπινα, τις αδυναμίες, τα λάθη. Έρωτας – Αγώνας – Θάνατος, ήταν το ‘’τρίγωνο’’ που έκλεισε τη ζωή της που την κοίταξε κατάματα κα αγέρωχα. Στάθηκε εκπληκτική μάνα στο παιδί καρπό του έρωτά της με το Νίκο Μπελογιάννη που γέννησε μέσα στις φυλακές Αβέρωφ. Για χάρη αυτού του βρέφους γλίτωσε το εκτελεστικό απόσπασμα και προς χάρη του ύστερα μέσα από τα κάγκελα της φυλακής έγραψε τα χειρόγραφα βιβλία. Η ηρεμία, ή νηφαλιότητα και η ανωτερότητα, δεν άφηναν να φανεί ότι αυτό η χαρισματική φύση, πέρασε από σκοτεινά κελιά, τυφλούς στρατοδίκες (σαν το μετέπειτα δικτάτορα Γεώργιο Παπαδόπουλο), θανατική καταδίκη, κομματικές ίντριγκες, απάνθρωπες ηγεσίες, Από τα λόγια της και τα γραπτά της ανάβλυζε ένα ήρεμο πάθος της για ιδέες και αξίες, που δεν πρόδωσε προηγούμενα απέναντι στο εκτελεστικό απόσπασμα, που απέρριψε -επειδή διαφώνησε για την εισβολή των σοβιετικών τανκς στην Πράγα -την πρόταση να φιλοξενηθεί στη Σοβιετική Ένωση όταν το 1968 αποφυλακίστηκε από τη Γυάρο, που βρήκε τέλος τη γενναιότητα να συγκρίνει τον Λένιν με τον Μακιαβέλι.

Τι μπορεί να ανανεώσει την επαναστατική σκέψη; Γιατί αυτοδιαλύθηκε ο σοσιαλισμός «κι είναι σαν να μην υπήρξε»; Πώς θα βγει από τον «πρωτογονισμό» της η ελληνική Αριστερά; Τέτοια ερωτήματα έθετε με τα βιβλία της στοχεύοντας στην κάθαρση της μαρξιστικής σκέψης από τις σταλινικές στρεβλώσεις. Από τα δεκάδες βιβλία, κυρίως πολιτικού, κοινωνιολογικού και φιλοσοφικού περιεχομένου, ξεχωρίζουν τα: «Αρχαίοι Έλληνες συγγραφείς στο Κεφάλαιο του Μαρξ», «Γράμματα στο γιο μου», «Η Κομμούνα του 1871: Επανάσταση του 21ου αιώνα;», «Μακιαβέλι ή Μαρξ», «Ο Πλάτωνας στην εποχή μας», «Αποχαιρετισμός στον αιώνα μου» . Την έθλιβε έντονα η κατάσταση της Ελληνικής Αριστεράς, γιατί δεν είχε την «τόλμη» να βρει νέα πρότυπα, να ψάξει λύσεις, να δώσει προοπτική. Παρά την απογοήτευση και παρά τις διαψεύσεις που βίωσε δεν έβαζε τέλος στο οράματα, δεν έπαψε να πιστεύει στις πολιτικές δυνάμεις που επιδιώκουν ριζικές κοινωνικές αλλαγές, ότι στο μέλλον ο κόσμος θα ξαναγυρίσει και θα ανανεώσει τις ιδέες του σοσιαλισμού. Όλα αυτά τα λέει στο παρακάτω μικρό απόσπασμα που παραθέτω από το βιβλίο της «Αποχαιρετισμός στον αιώνα μου». «…Τον έζησα τον εικοστό αιώνα. Με ζωή και με θάνατο. Πάλεψα μαζί του όσο μπορούσα. Με ζωή και με θάνατο. Στις μεγάλες του ώρες και στις ώρες των διαψεύσεων. Κι εκεί, κοντά στο τέλος του, έζησα τη μεγάλη διάψευση - που δεν έπεσε σαν ξαφνικός κεραυνός. Από χρόνια ακουγόταν η βουή που όλο πλησίαζε, μα ήταν πολλοί εκείνοι που δεν ήθελαν να την ακούσουν. Είχα την κακή τύχη να την ακούω και, το χειρότερο, να τη μεταφέρω στο χαρτί. Τίμημα, ο αποκλεισμός. Όχι όμως και η απογοήτευση. Με έσωσε η προσπάθειά μου, όσες κι αν ήταν οι αντιδράσεις, να κοιτάξω τον αιώνα μου κατάματα, χωρίς αυταπάτες, και να καταγράψω όσο μου επέτρεπαν οι δυνάμεις μου, επιλογές, πράξεις και παραλείψεις που οδηγούσαν στην καταστροφή εκείνου του μέλλοντος στο οποίο είχαμε αποθέσει τις ελπίδες μας..." γράφει στο τελευταίο της βιβλίο "Αποχαιρετισμός στον αιώνα μου…", για να καταλήξει προσφεύγοντας στον λόγο του ποιητή "…Εμείς φύγαμε. Εσείς να δούμε τώρα…».
Με τον θάνατο της Έλλης Παππά έφυγε μια ολόκληρη εποχή και ένα πολιτικό ήθος που δυστυχώς χρόνο με τον χρόνο χάνεται.