Η Σφίγγα στο “Φαγά”: ο μύθος και ο συμβολισμός της

[[ δαμ-ων ]]

Απέναντι από το λόφο, όπου είναι κτισμένα τα Βάγια, βρίσκεται το βουνό Φίκιο, ο γνωστός “Φαγάς”, όπου οι παππούδες και οι πατεράδες μας πήγαιναν να κόψουν φρύγανα, για να κάψουν στους φούρνους και στο μαγείρεμα. Στο Φαγά, κατά την παράδοση ήταν το λημέρι της Σφίγγας, όπου το ανθρωπόμορφο τέρας έλεγε το περίφημο αίνιγμα στους διαβάτες.

Παλιά, το χωριό μας στους πρόποδες του Φαγά είχε σιδηρ. σταθμό, με σταθμάρχη και αξιόλογη κίνηση, με την επωνυμία “Σφίγξ”. Σ’ αυτό το άρθρο θα παρουσιάσω τον μύθο της Σφίγγας και στη συνέχεια να κάνω κάποια σχόλια και θα αποσυμβολίσω το μυθικό τέρας.

Ο Μύθος :

Στα πολύ παλιά χρόνια στη Θήβα βασίλευε ι Λάιος, που ‘χε παντρευτεί την Ιοκάστη. Κάποιος χρησμός από το μαντείο των Δελφών, είχε προβλέψει πως ο βασιλιάς θα σκοτωθεί από τον ίδιο του το γιο. Γι’ αυτό δεν ήθελε με τίποτα ν’ αποκτήσει παιδιά. Μα κάποια νύχτα τον μέθυσε η βασίλισσα και τον παρέσυρε στο κρεβάτι, με αποτέλεσμα μετά από εννιά μήνες να γεννηθεί ο Οιδίποδας.

Θυμήθηκε το χρησμό ο Λάιος και θέλησε να ξεφορτωθεί τον γιο. Τον έδωσε σε έναν έμπιστο βοσκό για να τον μεταφέρει στην ερημιά, όπου το έκθετο βρέφος να γίνει βορά των αγριμιών. Μα ο πονετικός βοσκός λυπήθηκε το μωρό και το έδωσε στους αλογοβοσκούς του βασιλιά Πόλυβου, που έβοσκαν τα άλογα στον Κιθαιρώνα. Αυτοί το παρέδωσαν στο βασιλικό ζεύγος της Κορίνθου, που δεν είχε αποκτήσει παιδιά. Εκείνοι το ανέθρεψαν σαν δικό τους και ποτέ δεν του φανέρωσαν πως ήταν ξένος.

Μεγάλωσε ο Οιδίποδας θεωρώντας πως είναι ο μονάκριβος γιος του Πόλυβου και της γυναίκας του Μερόπης. Μα κάποια μέρα κάποιος στο παλάτι τον αποκάλεσε νόθο. Επειδή αρνήθηκαν οι γονείς του να του φανερώσουν την αλήθεια, αποφάσισε να μάθει την αλήθεια από το μαντείο των Δελφών. Εκεί η μάντισσα του μάντεψε πως θα σκοτώσει τον πατέρα του και θα αποκτήσει παιδιά από τη μάνα του. Για ν’ αποφύγει το διπλό κακό, ο Οιδίποδας αποφάσισε να μην επιστρέψει στην Κόρινθο. Έτσι πήρε άλλον δρόμο, όπου η μοίρα τον έφερε αντιμέτωπο με τον πραγματικό του πατέρα Λάιο, τον οποίο σκότωσε μετά από έντονη λογομαχία. Μετά συνέχισε το δρόμο του…

Στη Θήβα κλάψανε τον χαμό του βασιλιά, και για να μη μείνει η πόλη αβασίλευτη, ανέλαβε την εξουσία ο Κρέοντας, ο αδελφός της Ιοκάστης. Τόσο η χήρα βασίλισσα όσο κι ο αντιβασιλέας ήθελαν να βρουν τους δολοφόνους του Λάιου για να τους τιμωρήσουν, καταπώς τα είχε πει ο σωσμένος υπηρέτης. Μα άλλη συμφορά είχε πέσει στην πόλη. Ένα φτερωτό τέρας, με κεφάλι γυναίκας και σώμα λιονταριού, η Σφίγγα, είχε εμφανιστεί κοντά στη Θήβα. Ήταν κόρη της Χίμαιρας και του Όρθου κι είχε έρθει από την Ασία, άλλοι λένε πως ήρθε από την Αιθιοπία. Η Ήρα, που προστάτευε τους νόμιμους γάμους, είχε στείλει το τέρας για να τιμωρήσει τους Θηβαίους, που είχαν ανεχτεί το ηθικά παράνομο πάθος του Λάιου για τον Χρύσιππο. Το μένος της για την πόλη κρατούσε από πολύ παλιά, από το χτίσιμό της από τον Κάδμο, του οποίου η αδελφή, η πεντάμορφη Ευρώπη, είχε ξελογιάσει τον άντρα της Δία. Μερικοί λένε πως ο Διόνυσος έστειλε τη λιονταροπαρθένα στη γενέτειρά του, γιατί δεν ήθελε να τον τιμήσει. Η Σφίγγα είχε βρει καταφύγιο στο βουνό Φίκιο (*1), που πολλοί από την εμφάνιση της εκεί και μέχρι σήμερα λένε “ Φαγά ”, καθόταν σ’ ένα βράχο και σε κάθε περαστικό έλεγε ένα αίνιγμα, που έπρεπε να λύσει. Δασκάλες στα αινίγματα είχε τις Μούσες, που της έμαθαν πάρα πολλά, για να γίνουν αιτία αφανισμού αυτών που δεν τα έβρισκαν.

Το αίνιγμα που έλεγε στη Θήβα ήταν :

«- Τι είναι αυτό πάνω στη γη, που είναι δίποδο και τετράποδο και τρίποδο. Έχει μια φωνή, αλλάζει τη φύση του, μόνο αυτό απ’ όλα τα ζωντανά που υπάρχουν στην ξηρά, τον αέρα και τη θάλασσα. Όταν φτάνει να προχωρεί στα τρία, τότε μικραίνει πολύ η γρηγοράδα του».

Όποιος κατόρθωνε να βρει την απάντηση θα γινόταν κι ο λυτρωτής της πόλης, γιατί το τέρας θα έφευγε, οπότε η Θήβα θα σωζόταν απ’ αυτή τη θεϊκή τιμωρία του αφανισμού των παλικαριών, που δοκίμαζαν την τύχη τους στη λύση του παράξενου γρίφου. Όποιος όμως δεν το κατόρθωνε, ήταν καταδικασμένος να τον πνίξει το τέρας και να τον κατασπαράξει.

Η συνέχεια >> εδώ