Αισθητός και Νοητός Κόσμος

[[ δαμ-ων ]]

Οι αρχαίοι Έλληνες φιλόσοφοι παραδέχονται την ύπαρξη δύο διαφορετικών κόσμων: Ο ένας είναι ο γνωστός μας υλικός ή αισθητός ή φυσικός κόσμος και ο άλλος είναι ο ουράνιος ή νοητός κόσμος των πνευματικών οντοτήτων. Ο πρώτος είναι γεννητός και φθαρτός, ενώ ο δεύτερος αιώνιος και άφθαρτος. Σε αυτό το άρθρο θα εξετάσουμε την μετεξέλιξη αυτών των δύο εννοιών.

Προτού αναφέρουμε τις απόψεις των φιλοσόφων, θα κάνουμε μια σύνδεση με τη σύγχρονη εποχή παραθέτοντας ένα απόσπασμα από την “Ασκητική” του Ν. Καζαντζάκη:

[[ Χωρίς μάταιες ανταρσίες να δεις και να δεχτείς τα σύνορα του ανθρώπινου νου, και μέσα στ’ αυστηρά τούτα σύνορα αδιαμαρτύρητα, ακατάπαυτα να δουλεύεις. Με αντρεία, με σκληρότητα στερέωσε απάνω στο σαλευόμενο χάος το καταστρόγγυλο, το καταφώτιστο αλώνι του νου, ν’ αλωνίσεις, να λιχνίσεις, σα νοικοκύρης, τα σύμπαντα.

Καθαρά να ξεχωρίσεις κι ηρωικά να δεχτείς τις πικρές γόνιμες τούτες, ανθρώπινες, σάρκα από τη σάρκα μας, αλήθειες: α) ο νους του ανθρώπου φαινόμενα μονάχα μπορεί να συλλάβει, ποτέ την ουσία• β) κι όχι όλα τα φαινόμενα, παρά μονάχα τα φαινόμενα της ύλης• γ) κι ακόμα στενώτερα: όχι καν τα φαινόμενα τούτα της ύλης, παρά μονάχα τους μεταξύ τους συνειρμούς• δ) κι οι συνειρμοί τούτοι δεν είναι πραγματικοί, ανεξάρτητα από τον άνθρωπο• είναι κι αυτοί γεννήματα του ανθρώπου• ε) και δεν είναι οι μόνοι δυνατοί ανθρώπινοι• παρά μονάχα οι πιο βολικοί για τις πραχτικές και νοητικές του ανάγκες.

Μέσα στα σύνορα τούτα, ο νους είναι ο νόμιμος απόλυτος μονάρχης. Καμιά άλλη εξουσία στο βασίλειό του δεν υπάρχει.

Αναγνωρίζω τα σύνορα τούτα, τα δέχουμαι μ’ εγκαρτέρηση, γενναιότητα κι αγάπη, κι αγωνίζουμαι μέσα στην περιοχή τους άνετα σα να ‘μουν ελεύτερος.

Υποτάζω την ύλη, την αναγκάζω να γίνει καλός αγωγός του μυαλού μου. Χαίρουμαι τα φυτά, τα ζώα, τους ανθρώπους, τους θεούς σαν παιδιά μου. Όλο το Σύμπαντο το νιώθω να σοφιλιάζει απάνω μου και να με ακλουθάει σα σώμα…

Ο νους βολεύεται, έχει υπομονή, του αρέσει να παίζει• μα η καρδιά αγριεύει, δεν καταδέχεται αυτή να παίξει, πλαντάει και χιμάει να ξεσκίσει το δίχτυ της ανάγκης.

Να υποτάξω τη γης, το νερό, τον αγέρα, να νικήσω τον τόπο και τον καιρό, να νιώσω με ποιους νόμους αρμολογούνται κι έρχουνται και ξανάρχουνται οι αντικαθρεφτισμοί που αναβαίνουν από την πυρωμένην έρημο του νου, τι αξίαν έχει;

Έν μονάχα λαχταρίζω: Να συλλάβω τι κρύβεται πίσω από τα φαινόμενα, τι είναι το μυστήριο που με γεννάει και με σκοτώνει, κι αν πίσω από την ορατή ακατάπαυτη ροή του κόσμου κρύβεται μια αόρατη ασάλευτη παρουσία.

Αν ο νους δεν μπορεί, δεν είναι έργο του να επιχειρήσει πέρα από τα σύνορα την ηρωικήν απελπισμένην έξοδο, να ‘ταν να μπορούσε η καρδιά μου!

Η συνέχεια >>> εδώ