«Η Άλωση της Πόλης».

Από τάδε έφη: «SFIGGA»

Αν κάνουμε μια ανασκόπηση των ιστορικών γεγονότων και σταθούμε, στο πριν την Άλωση, κρίσιμο χρονικό διάστημα, τι θα διαπιστώσουμε;
-Μήπως καταρχήν το γεγονός η Δ΄ Σταυροφορία ήταν «μια πράξη γιγαντιαίας πολιτικής ανοησίας» που έδωσε θανάσιμο πλήγμα στο Βυζάντιο.
Πλήγμα, από το οποίο, η πρωτεύουσα του Μεσαιωνικού Ελληνισμού δεν μπόρεσε ποτέ, να συνέλθει.
Όταν δε το 1261 απελευθερώθηκε δεν ήταν πια παρά ένα «ράκος»…
-Αποκομμένη από τις παλιές πλουτοπαραγωγικές πηγές, με τους Τούρκους έξω από τα τείχη της, με τους Ιταλούς εμπόρους να κυριαρχούν μέσα στην πόλη και τους Φράγκους να εξακολουθούν να διαφεντεύουν βυζαντινά εδάφη, στον Ελλαδικό χώρο, δεν κατόρθωσε να ξαναβρεί –δυστυχώς- το προηγούμενο μεγαλείο της η Πόλη.
Οι πρωταγωνιστές της τραγωδίας όμως ποιοι ήταν;
Γιατί όλα δεν ήρθαν τυχαία ούτε και συμπωματικά και πολύ περισσότερο απρόοπτα!
Ας τους ξεχωρίσουμε περιληπτικά λοιπόν:
α) Οι «ημέτεροι»: Οι «Άγγελοι» που θεωρούνται η χειρότερη δυναστεία του Βυζαντίου. Ο Κωνσταντίνος Άμαντος, πολύ προσεκτικός στις εκφράσεις του, τους χαρακτηρίζει «ελεεινούς, μωρούς, ανάξιους, ανόητους, προδότας, ανίκανους και αφιλότιμους».
Ο Κ. Παπαρρηγόπουλος γράφει (Δ΄ Β 237): «Η ολεθρία των Αγγέλων γενεά».
Χειρότερος απ’ όλους ο Αλέξιος Δ΄. Ο «Εφιάλτης» του Βυζαντίου! Αυτός έφερε τους Λατίνους Σταυροφόρους στην Κωνσταντινούπολη. Ήταν θεμιτό να θέλει να αποκαταστήσει, στον θρόνο, τον πατέρα του Ισαάκιο, απέβη όμως εγκληματικό να συνεργαστεί με τους εχθρούς της αυτοκρατορίας, για να πετύχει το σκοπό του.
β) Οι ξένες δυνάμεις:
Ο Πάπας Ιννοκέντιος Γ΄ (1198-1216). Όπως οι περισσότεροι, Ποντίφικες και πριν από το Σχίσμα των Εκκλησιών (1054) αλλά ιδίως μετά, έτσι και ο Ιννοκέντιος Γ΄ δεν έτρεφε «χειρουβικάς διαθέσεις» προς τους Ορθοδόξους. Τους θεωρούσε αιρετικούς, επιζητούσε να τους ταπεινώσει και να τους αναγκάσει να δεχθούν την υποταγή της Ορθοδόξου Εκκλησίας, στη Ρώμη…
«Οργανώνοντας» μάλιστα την Τέταρτη Σταυροφορία δεν είχε σκοπό να την «κατευθύνει» προς την Κωνσταντινούπολη, ήθελε να πλήξει τους Μουσουλμάνους, στο κέντρο της δυνάμεώς τους, στο Κάϊρο. Η «εκτροπή» όμως, της υπερπόντιας εκστρατείας προς το Βυζάντιο, καθόλου δεν θα τον δυσαρεστήσει στο τέλος.
Θα απειλήσει, δήθεν, τους Σταυροφόρους με «αφορισμό» αλλά θα φροντίσει να λησμονήσει, εγκαίρως, την απειλή του.
Μετά την καταστροφή της Βασιλεύουσας, «χαίρων εν Κυρίω», θα γράψει ότι: «οι Έλληνες ετιμωρήθησαν δικαίως δια τα αμαρτήματά των και ότι οι Σταυροφόροι υπήρξαν όργανα της Προνοίας και εκτελεσταί της θείας δικαιοσύνης»!
Σε ολόκληρη την Δύση θα ψάλλουν ύμνους για να πανηγυρίσουν την πτώση της «μεγάλης ανίερης (profana) πόλεως»!
γ) Ερρίκος Δάνδολος. Ο Δάνδολος έγινε δόγης το 1192 στην πολύ τρυφερή ηλικία των 85 ετών! Ήταν ήδη τυφλός, αφού είχε τυφλωθεί είκοσι χρόνια νωρίτερα, στην Κωνσταντινούπολη. Ήταν, τότε, επικεφαλής μίας βενετσιάνικης πρεσβείας στον Μανουήλ Α΄ Κομνηνό. Το 1171, ο αυτοκράτορας, έχοντας απηυδήσει από την «ανυπόφορη» συμπεριφορά των Βενετσιάνων εμπόρων είχε συλλάβει μερικούς από αυτούς. Ο Δάνδολος θα έλθει, τότε, σε σύγκρουση με τον Μανουήλ Α΄ και θα τιμωρηθεί με τύφλωση.
(Άλλοι, μεταξύ τους και ο πολύς Στήβεν Ράνσιμαν) υποστηρίζουν ότι επρόκειτο, απλώς, για «τυχαίον τραυματισμόν» σε μια συμπλοκή στην Πόλη!
Ο Δάνδολος λοιπόν μισούσε θανάσιμα τους Βυζαντινούς και ανέμενε κάποια ευκαιρία, για ένα ξεκαθάρισμα λογαριασμών! Και η ευκαιρία θα έλθει με την Τέταρτη Σταυροφορία.Ο Δάνδολος θα εκτρέψει την υπερπόντια εκστρατεία, από την αρχική κατεύθυνσή της. Αντί της Αιγύπτου, θα την στρέψει προς το Βυζάντιο.
Υπέργηρος μάλιστα (97 ετών!) το 1204, θα εκδικηθεί αυτούς που τον είχαν τυφλώσει.
Θα παραμείνει, στην Πόλη «συνάρχοντας» σχεδόν με τον Λατίνο αυτοκράτορα τον Φλαμανδό Βαλδουΐνο (Μπωντουέν).
Ένα χρόνο αργότερα θα πεθάνει και θα ταφεί στην Αγιά Σοφιά!
δ) Θα μπορούσε κανείς –κινδυνεύοντας να γίνει κουραστικός– να αναφέρει και άλλους συνεργούς στο «έγκλημα».
Τον Λομβαρδό Βονιφάτιο τον Μομφερρατικό, τον Γάλλο Βιλλεαρδουΐνο, τον Φίλιππο τον Σουηδό (κατοπινό αυτοκράτορα της Γερμανίας) που βοηθούσε τον κουνιάδο του τον μοιραίο Αλέξιο Δ΄ μιας και η γυναίκα του Ειρήνη ήταν αδελφή του.
ε) Ο ρόλος της Βενετίας.
Ο Βολταίρος έλεγε ότι η «Αγία Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία του Γερμανικού Έθνους» δεν ήταν ούτε Αγία, ούτε Ρωμαϊκή ούτε καν Αυτοκρατορία!
Παραφράζοντας θα μπορούσαμε να υποστηρίξουμε ότι η “Γαληνοτάτη Δημοκρατία” (Serenissima Repubblica) της Βενετίας, ούτε γαλήνια ήταν, αλλά ούτε και δημοκρατία. Ήταν ένα καθεστώς αριστοκρατικό, μία κοινωνία πλουτοκρατική, ένα κράτος απολύτως αποικιοκρατικό. Οι Βενετσιάνοι ήταν «έμποροι» με την χειρότερη σημασία του όρου, ενώ ήταν και ολίγον «κλεπταποδόχοι»!
Συνήθως οι κλεπταποδόχοι κρύβουν τους θησαυρούς που περιέρχονται, παράνομα, στα χέρια τους. Αντιθέτως, οι Βενετσιάνοι επιδεικνύουν, με περηφάνια, θησαυρούς που δεν ήταν δικοί τους. Ο ξένος επισκέπτης που απολαμβάνει τον εσπρέσο ή τον καπουτσίνο του, στο καφέ “Φλωριάν” στην πλατεία του Αγίου Μάρκου, θαυμάζει τα τέσσερα χάλκινα άλογα που στολίζουν τον εξώστη του ναού.
Και μόνον αν έχει διαβάσει, προσεκτικά, τον τουριστικό οδηγό , θα μάθει ότι τα άλογα αυτά κοσμούσαν τον Ιππόδρομο της Κωνσταντινουπόλεως!
Και όταν περνά την μεγαλοπρεπή, χαλύβδινη πόρτα του ναού, θα αγνοεί, ασφαλώς, ότι τα θυρόφυλλά της αποσπάστηκαν βίαια –με τρόπον– πρωθύστερα «ελγίνειον» από την Αγιά Σοφιά της Βασιλεύουσας.
Συγκρίνοντας λοιπόν τις δύο «καταστροφές» του 1204 & του 1453 θα δούμε ότι:
Οι βαρβαρότητες που διέπραξαν οι Τούρκοι, όταν μπήκαν στην Πόλη, το 1453δεν μπορούν να ξεχαστούν, αλλά μάλλον δεν ήταν μεγαλύτερες ή και χειρότερες από τη συμφορά που σκορπίσανε, στην Βασιλεύουσα, οι Σταυροφόροι…
Είναι απίστευτα, αλλά δυστυχώς αληθινά, όσα «θρηνώντας», περιγράφει ο Νικήτας Χωνιάτης, που ήταν αυτόπτης μάρτυρας: «Σφαγές, βιασμοί, πυρπολήσεις, λεηλασίες…»
Ένα μήνα πριν από την Άλωση, οι Λατίνοι αρχηγοί είχαν αποφασίσει ότι η Πόλη έπρεπε να λεηλατηθεί. Είχαν συμφωνήσει και για την μοιρασιά της λείας!
Λεηλασία χωρίς φραγμό. Η λεηλασία της Κωνσταντινούπολης από τους Φράγκους δεν έχει όμοιο προηγούμενο στην Ιστορία θα γράψει ο Ράνσιμαν.
Στην Αγιά Σοφιά έβαλαν μουλάρια για να φορτώσουν τα πολύτιμα, ιερά σκεύη της, ενώ μεθυσμένοι στρατιώτες ποδοπατούσαν, ασεβέστατα, άγιες εικόνες και ιερά βιβλία. Δεν γλίτωσαν ούτε τα μοναστήρια. Καλόγριες βιάστηκαν. Πληγωμένες γυναίκες και παιδιά κείτονταν ετοιμοθάνατες στους δρόμους.
Μα τι ήταν, επί τέλους αυτοί οι Σταυροφόροι;
“Ήταν ένα περίεργο ανακάτωμα” –θα γράψει ο Παντίτ Νεχρού– “από ευσεβείς και θρήσκους άνδρες, αλλά και από αποβράσματα της κοινωνίας, από ανθρώπους, δηλαδή, που ήταν ικανοί για κάθε έγκλημα”.
-Επί τέσσαρας ημέρας και νύκτας –σημειώνει ο Κ. Παπαρρηγόπουλος «η Κωνσταντινούπολις εληστεύετο, ηκρωτηριάζετο, εβιάζετο και εχλευάζετο»...
Μόνον στις 16 Απριλίου, μία «έκλειψις» σελήνης κατετρόμαξε τους Σταυροφόρους...
Για τον ευρωπαϊκό πολιτισμό ήταν πλέον πολύ αργά.
Τα βιβλία της ελληνικής σοφίας, τα οποία είχε περιθάλψει, ευλαβικά, το Βυζάντιο, επί εννιά αιώνες, τα είχαν κάψει οι κατακτητές για να. «ψήσουν κρέατα».
«Βίβλοι τε ιεραί και θείαι πυρί παρεδίδοντο»! Πριν όμως σβήσει ο Μεσαιωνικός, είχε διαμορφωθεί ο Νέος Ελληνισμός με τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά γνωρίσματά του, τη γλώσσα του (τραγούδια του Ακριτικού Κύκλου -10ος αι.) και την εθνική του συνείδηση.
Τους τελευταίους Βυζαντινούς αιώνες οι συνθήκες επέτρεψαν ή –και- επέβαλαν στον Ελληνισμό της Αυτοκρατορίας να «ξεχωρίσει τον εαυτό του» από την παλαιά, πλατιά υπερεθνική ενότητα του Βυζαντίου.
Η βαθμιαία εθνική αφύπνιση του Ελληνικού στοιχείου τόνωσε τον εθνικό χαρακτήρα και τη διάθεση για αντίσταση των Ελλήνων της Αυτοκρατορίας.
«Εσμέν γάρ Έλληνες το γένος, ως ή τε φωνή και η πάτριος παιδεία μαρτυρεί» διακήρυξε το 1418 στον Μυστρά, ο φιλόσοφος Γεώργιος Πλήθων ή Γεμιστός.
Όταν ο Κωνσταντίνος στέφθηκε αυτοκράτορας στον Μυστρά ήταν 45 ετών, η στέψη του δεν είχε την αρμόζουσα μεγαλοπρέπεια, δεν τελέστηκε από Πατριάρχη και ήταν η πρώτη στέψη αυτοκράτορα που δεν έγινε στην Κωνσταντινούπολη, με εξαίρεση τα χρόνια που η Βασιλεύουσα βρισκόταν υπό την κατοχή των Φράγκων.
Ωστόσο δεν υπήρξε η παραμικρή αμφιβολία σχετικά με τη νομιμότητα της τελετής στον Μυστρά ούτε κανένας ποτέ αμφισβήτησε την εξουσία του Κωνσταντίνου κατά τη σύντομη και τραγική διακυβέρνηση της συρρικνωμένης Βυζαντινής Αυτοκρατορίας.
Μάλλον ψηλός, λεπτός, μελαψός και με τα έντονα τα χαρακτηριστικά της οικογενείας των Παλαιολόγων, ο Κωνσταντίνος δεν είχε ιδιαίτερα ενδιαφέροντα για τη λογιοσύνη, τη φιλοσοφία ή τη θεολογία, παρ' όλο που στον Μυστρά ήταν φίλος του διάσημου λογίου και φιλοσόφου Γεωργίου Γεμιστού Πλήθωνος. Ήταν όμως καλός στρατιωτικός και δίκαιος κυβερνήτης και, το κυριότερο, ήταν έντιμος, ηθικός και ενέπνεε θαυμασμό και αγάπη στους υπηκόους του.
H μοίρα του ήταν, να «γράψει με το αίμα του», τον επίλογο της χιλιετούς Βυζαντινής ιστορίας που οδήγησε τον Ελληνισμό σε μια νέα τραγωδία διάρκειας 500 χρόνων υπό τον Οθωμανικό ζυγό... Από το Βυζάντιο συνεπώς, ισχυρός αλλά μέσα από τις δυσάρεστες ιστορικές συγκυρίες, αναδύθηκε ο «Νέος Ελληνισμός».
Και κατά την παράδοση:
«Όταν ήρθε η ώρα να τουρκέψει η πόλη και μπήκαν οι Τούρκοι, έτρεξε ο βασιλιάς μας καβάλα στ' άλογό του να τους εμποδίσει. Ήταν πλήθος αρίφνητο η Τουρκιά, χιλιάδες τον έβαλαν στη μέση, κι εκείνος χτυπούσε κι έκοβε αδιάκοπα με το σπαθί του. Τότε σκοτώθη τ' άλογό του κι έπεσε κι αυτός. Κι εκεί που ένας Αράπης σήκωσε το σπαθί του να χτυπήσει το βασιλιά, ήρθε άγγελος Κυρίου και τον άρπαξε και τον πήγε σε μια σπηλιά βαθιά στη γη κάτω, κοντά στη Χρυσόπορτα.
Εκεί μένει μαρμαρωμένος ο βασιλιάς και καρτερεί την ώρα να' ρθει πάλι ο άγγελος να τον σηκώσει. Οι Τούρκοι το ξέρουν αυτό, μα δεν μπορούν να βρουν τη σπηλιά που είναι ο βασιλιάς, γι' αυτό έχτισαν την πόρτα που ξέρουν πώς απ' αυτή θα έμπει ο βασιλιάς για να τους πάρει πίσω την πόλη. Μα όταν είναι θέλημα του Θεού, θα κατεβεί ο άγγελος στη σπηλιά και θα τον ξεμαρμαρώσει και θα του δώσει στο χέρι πάλι το σπαθί που είχε στη μάχη. Και θα σηκωθεί ο βασιλιάς και θα μπει στην Πόλη από τη Χρυσόπορτα και κυνηγώντας με τα φουσάτα του τους Τούρκους, θα τους διώξει ως τη Κόκκινη Μηλιά.
Και θα γίνει μεγάλος σκοτωμός που θα κολυμπήσει το μουσκάρι στο αίμα…», γράφει ο Νικόλαος Πολίτης στις «Παραδόσεις» σελ. 101-102.


ΠΗΓΕΣ:
(α) Κωνστ. Άμαντος: «Ιστορία του Βυζαντινού Κράτους» Τόμος 2ος, κεφάλαιον 20ον,
(β) Κωνστ. Παπαρρηγόπουλος: «Ιστορία του Ελληνικού Έθνους» Τόμος Δ΄ β΄. Μέρος Δεύτερο, Κεφάλαιον Ζ΄.
(γ) Στήβεν Ρανσιμαν: «Ιστορία των Σταυροφοριών», Τόμος III, Βιβλίο II, Κεφ. I
(δ) Κωνστ. Καλοκαιρινού: «Ιστορία Ρωμαϊκή και Βυζαντινή» σελ. 358-361.
(ε) Κυρ. Σιμόπουλος: «Ξενοκρατία, Μισελληνισμός και υποτέλεια» σελ. 242.
(στ) Παντίτ Νεχρού: «Παγκόσμιος Ιστορία» επιστολή 62α.