[ΤΡΙΤΗ ΑΠΟΨΗ] ... Υπάρχει στρατευμένη επιστήμη;

Tου Γιάννη Ζαμπετάκη, απο τα ΤΑ ΝΕΑ online

Οι επιστήμονες καλούμαστε να δώσουμε εφικτές και εφαρμόσιμες λύσεις

Από τότε που άρχισε να υπάρχει η επιστήμη, ο επιστήμονας, που θέλει να την υπηρετεί με αίσθημα ατομικής και κοινωνικής ευθύνης, πρέπει αρχικά να θέτει σε κάθε επιστημονική του εργασία ένα επιστημονικό ερώτημα. Στη συνέχεια, χρησιμοποιεί τα διαθέσιμα επιστημονικά εργαλεία (θεωρίες, αξιώματα, πειραματικές τεχνικές) για να απαντήσει στο ερώτημα που έχει θέσει ή του έχει ανατεθεί. Υπό αυτό το πρίσμα, η απάντηση στην ερώτηση του τίτλου είναι μονολεκτική: ναι!
Και εδώ βρίσκεται και η ειδοποιός διαφορά μεταξύ μιας αξιόλογης και πρωτοπόρου έρευνας και μιας έρευνας δευτεροκλασάτης: στην ποιότητα (σαφήνεια και πρωτοτυπία) του επιστημονικού ερωτήματος που καλείται η έρευνα να απαντήσει. Παραδείγματα τέτοιων ερωτημάτων μπορούμε να βρούμε γύρω μας πολλά. Ας εστιάσουμε σε μερικά περιβαλλοντολογικά μιας και σε ένα μολυσμένο περιβάλλον είναι αδύνατον να παράγονται νόστιμα και ασφαλή τρόφιμα. Διότι το κατσικάκι που μεγαλώνει στις πλαγιές του Ψηλορείτη και πίνει γηγενές κρητικό νερό δεν μπορεί παρά να είναι πιο νόστιμο και πιο υγιεινό από το αντίστοιχο ζώο που μεγαλώνει στην Ανατολική Αττική αναπνέοντας τα καυσαέρια των αεροπλάνων από το παρακείμενο «Ελ. Βενιζέλος» και πίνει το γηγενές νερό της περιοχής, που ξέρουμε, από τις μελέτες του ΙΓΜΕ, ότι περιέχει υψηλές συγκεντρώσεις νιτρικών. Μερικά επιστημονικά ερωτήματα που σχετίζονται με την ποιότητα ζωής και της διατροφής μας μπορεί να είναι: «ποια είναι η πιο πρόσφορη ανανεώσιμη πηγή ενέργειας σε μια χώρα με ήλιο και άνεμο;» ή «πώς μπορεί να ξαναγίνει ο Ασωπός ένα καθαρό ποτάμι;». Σε ένα περιβάλλον με ρυπογόνα φουγάρα της ΔΕΗ, οι εκλυόμενοι ρύποι (μονοξείδιο του άνθρακα, οξείδια του θείου και του αζώτου καθώς και υδρογονάνθρακες) υποβαθμίζουν τον αέρα αλλά και το νερό και αυτοί οι μολυντές αργά ή γρήγορα εισέρχονται στην τροφική αλυσίδα καταλήγοντας στο στομάχι μας με τοξικές συνέπειες! Χαρακτηριστικό παράδειγμα η πρόσφατη επιμόλυνση με διοξίνες (προερχόμενες από την καύση απορριμμάτων) του τυριού μοτσαρέλα στη Νάπολι.
Συνεπώς το πρόβλημα της ρύπανσης του νερού ή το ενεργειακό πρόβλημα αφορά όλους μας! Και είναι τόσο σημαντικά αυτά τα προβλήματα της χώρας μας που δεν μπορούμε να αφήσουμε τη διαχείρισή τους «εν λευκώ» στον κ. Σουφλιά, ο οποίος δηλώνει ότι «ο ρυπαίνων (το νερό) θα πληρώσει» ή υποστηρίζει ότι η πυρηνική ενέργεια είναι ένα είδος «καθαρής» ενέργειας (!), αγνοώντας σκόπιμα (;) ότι τα τοξικά απόβλητα των πυρηνικών αντιδραστήρων εκπέμπουν ακτινοβολίες για τουλάχιστον 70 χρόνια!
Oι επιστήμονες καλούμαστε να δώσουμε εφικτές και εφαρμόσιμες λύσεις. Λύσεις ολιστικές που να λύνουν πραγματικά το πρόβλημα και όχι απλά να το κουκουλώνουν. Για παράδειγμα, το πρόβλημα του Ασωπού με το καρκινογόνο εξασθενές χρώμιο [Cr(VΙ)] δεν μπορεί να λυθεί με οικιακά φίλτρα νερού διότι αυτό το μολυσμένο νερό χρησιμοποιείται και στην παραγωγή τροφίμων και γνωρίζουμε ότι τα τρόφιμα βολβοί (π.χ. καρότα και πατάτες) βιοσυσσωρεύουν χρώμιο. Αυτά τα καρότα Θηβών πόσο ασφαλή είναι ακόμα και αν όλοι οι κάτοικοι των Οινοφύτων αγοράσουν φίλτρα ενεργού άνθρακα που (θεωρητικά) μετατρέπουν το τοξικό Cr(VΙ) σε μη τοξικές μορφές του; Υπάρχουν επιστημονικές μετρήσεις αυτής της μετατροπής; Και αν όντως γίνεται αυτή η μετατροπή, γιατί το ΥΠΕΧΩΔΕ δεν εγκαθιστά ένα τεράστιο φίλτρο άνθρακα στον κάθε αγωγό λυμάτων που καταλήγει στον Ασωπό;
Αντίστοιχη ολιστική αντιμετώπιση καλούμαστε να επιδείξουμε και στο ενεργειακό πρόβλημα της χώρας. Στη Δανία για παράδειγμα απαγορεύεται η πυρηνική ενέργεια. Στη χώρα μας, που είναι ευλογημένη από τον Φαέθωνα και τον Αίολο, έχουμε σκαρφιστεί να χρειάζονται 27 εγκρίσεις για ένα αιολικό πάρκο και ακόμα συζητάμε για την πυρηνική ενέργεια. Έχουμε όμως βρει τρόπο ασφαλούς αποθήκευσης των πυρηνικών αποβλήτων για 70 χρόνια; Μάλλον όχι. Εδώ δεν έχουμε αποφασίσει ως κοινωνία και συντεταγμένη πολιτεία πού θα γίνουν οι ΧΥΤΑ για την Αθήνα, πώς να έχουμε βρει πυρηνική χωματερή; Εκτός κι αν οι θιασώτες της πυρηνικής ενέργειας δέχονται το δόγμα του κ. Σουφλιά «ο ρυπαίνων θα πληρώσει». Μέχρι να πληρώσει όμως ο ρυπαίνων, οι άνθρωποι θα πεθαίνουν από καρκίνο λόγω ραδιενέργειας ή Cr(VΙ). Αντέχουμε ως κοινωνία μια τόσο αλαφροΐσκιωτη αντιμετώπιση; Και αρνούμενοι να κατανοήσουμε την επιστημονική λιτότητα και απόλυτη ασφάλεια της αιολικής και της ηλιακής ενέργειας, μέχρι πότε θα ζούμε τον « Εφιάλτη της Περσεφόνης »;

Ο Γιάννης Ζαμπετάκης είναι λέκτορας Χημείας Τροφίμων στο Τμήμα Χημείας του Πανεπιστημίου Αθηνών και επικεφαλής επιθεωρητής (ΗΑCCΡ- ΙSΟ22000, ΙSΟ9001)