«Οι χώρες στα πρόθυρα οικονομικής και διεθνούς (νευρικής) κρίσης…»

Από τάδε έφη: «SFIGGA»

Η οικονομική κρίση που κάνει να δεινοπαθούν στις μέρες μας Χρηματιστήρια, Επενδυτικές Τράπεζες και οι οργανισμοί παροχής στεγαστικών δανείων στις Η.Π.Α αλλά και στην Ευρώπη, που δέχεται τους κραδασμούς έμμεσους και άμεσους, έχει αντιφατικά χαρακτηριστικά. Οι πολίτες στην πλειονότητα πανικοβάλλονται ενώ οι απλοί μικροκαταθέτες διακατέχονται από νευρικότητα και ανασφάλεια.. Πως όμως μπορούμε να μιλάμε για «οικονομική κρίση», που οδηγεί το τραπεζικό σύστημα σε κατάρρευση, αφού την ίδια στιγμή οι Τράπεζες «συγκρούονται» για το δικαίωμα εξαγοράς χρεοκοπημένων πιστωτικών ιδρυμάτων; Το είδαμε αυτό λ.χ να συμβαίνει στις ΗΠΑ όπου οι «Wells Fargo» και «Citigroup» μαλλιοτραβηχτήκαν για το δικαίωμα εξαγοράς της «Wachovia». Κάτι παρόμοιο παρατηρήθηκε και στην περίπτωση της «Fortis» σε Βέλγιο και Ολλανδία, όπου οι εκεί κυβερνήσεις, αρνήθηκαν να αφήσουν να εξαγορασθεί από Γαλλικές Τράπεζες, προτιμώντας να την «σώσουν» με χρήματα των φορολογουμένων. Οι φήμες μάλιστα λένε πως και οι αμερικανικές αρχές απέρριψαν προσφορές από την Κίνα για την «Lehman Brothers» και κάποια άλλα πιστωτικά ιδρύματα.
Ενώ βαθαίνει η κρίση, ιδιαίτερα στα χρηματιστήρια, οι Εμπορικές Τράπεζες δείχνουν να είναι «ανέπαφες» και οι βασικοί δείκτες της οικονομίας που συνήθως επηρεάζονται άμεσα από τις όποιες οικονομικές αναταραχές – τα επιτόκια δηλαδή και η ανεργία – δεν έχουν δείξει μέχρι τώρα επικίνδυνα ανοδικές τάσεις συνολικά, αν και ήδη μεγάλες εταιρίες και οικονομικοί κολοσσοί, όπως π.χ οι αυτοκινητοβιομηχανίες εξαγγέλλουν «προγράμματα» εθελουσίας διακοπής των εργασιών, άδειες αναγκαστικές στο προσωπικό και πιθανό κύμα απολύσεων, αν η κατάσταση δεν βελτιωθεί. Με τα χρήματα που οι Επενδυτικές Τράπεζες, πήραν από τα απίστευτα ρίσκα τους, θα πουλήσουν σήμερα σε υψηλή τιμή το «ενεργητικό» τους στο «αμερικανικό δημόσιο» και στα άλλα «ευρωπαϊκά δημόσια» κατ΄ αναλογία και οι τραπεζίτες θα γλυτώσουν την απότομη καθίζηση. Σε αντίθεση βέβαια με τους φορολογούμενους και τις αγορές, που θα υποστούν τις συνέπειες, του ανά την υφήλιο, κυοφορούμενου «γιγαντιαίου κρατικού παρεμβατισμού».
Βέβαια η κρίση εμπιστοσύνης ανάμεσα στις Τράπεζες διεθνώς είναι πολύ σοβαρή γιατί όσοι έχουν μαζέψει με ευκολία χρήματα αρνούνται να δανείσουν. Η έλλειψη ρευστότητας – ιδιαίτερα μάλιστα μετά τη δημόσια παρέμβαση στην οικονομία στις ΗΠΑ, με το γιγαντιαίο «πακέτο Πόλσον», λειτούργησε θετικά για τη διάσωση των managers της Wall Street αλλά θα σπρώξει όμως στην κρίση και πολλές Εμπορικές Τράπεζες. Και πιθανότατα θα πανικοβάλει ακόμα περισσότερο τους πολίτες. Στους διεθνώς θιγμένους των εξελίξεων είναι οι Ασιάτες (Κινέζοι κ.ά) που έχασαν αγορές και μεγάλο μέρος της αξίας των συναλλαγματικών τους αποθεμάτων αλλά και η Ρωσία λόγω των πτωτικών τάσεων του χρηματιστηρίου της Μόσχας και τη συνεπακόλουθη κάθετη πτώση της τιμής πολλών πρώτων υλών.
Η διεθνής λοιπόν οικονομική κρίση μάλλον ζημιώνει τελικά οικονομικούς γίγαντες του «αμερικανικού κατεστημένου» αλλά σωρευτικά και πολλαπλασιαστικά βάζει σε περιπέτειες και τους ανταγωνιστές τους ανά τον κόσμο και τους φέρνει «ενώπιος ενωπίω» με μια ζοφερή οικονομική πραγματικότητα. Μήπως όμως τελικά οι στρατηγικοί στόχοι και οι «αφανείς» γεωπολιτικές επιδιώξεις, βαρύνουν περισσότερο στις αποφάσεις που θα παρθούν σε εθνικό επίπεδο, από την όποια προκαλούμενη «οικονομική αναστάτωση»;
Τα μεγάλα «κραχ» διαχρονικά δεν εκδηλώνονται ποτέ με τον ίδιο τρόπο, διαφέρουν ως προς το μέγεθος, τις αιτίες και τις επιπτώσεις στην παγκόσμια οικονομία. Έχουν όμως κάτι κοινό: τη λεγόμενη «χρηματιστηριακή φούσκα» -την παράλογη και αφύσικη αύξηση στις τιμές των μετοχών στα χρηματιστήρια. Η αύξηση αυτή ενίοτε δεν ανταποκρίνεται στα πραγματικά κέρδη των εταιρειών και συνεπώς δεν έχει καμιά σχέση με τις οικονομικές δυνατότητες των επιχειρήσεων.
Να θυμηθούμε το «Μαύρο 1929» που η κρίση ξέσπασε όταν οι επενδυτές στη «Γουόλ Στριτ» πουλούσαν μετοχές με ιλιγγιώδεις ρυθμούς προκαλώντας πανικό. Σε διάστημα τριών μηνών έχασαν το μισό της αξίας τους. Αμέσως η κρίση μεταφέρθηκε στο τραπεζικό σύστημα. Οι τράπεζες είχαν δανείσει τεράστια ποσά στις εταιρείες του χρηματιστηρίου που κινδύνευαν με χρεοκοπία. Επιπλέον, είχαν αγοράσει μεγάλο αριθμό μετοχών μηδαμινής πλέον αξίας - σήμερα οι τράπεζες αγοράζουν μετοχές μόνο για λογαριασμό των πελατών τους. Παράλληλα επλήγη και η βιομηχανία, που μέχρι τότε ευημερούσε χάρη στα χαμηλά επιτόκια και στις ανεξέλεγκτες επενδύσεις. Λίγους μήνες μετά το κραχ της Γουόλ Στριτ, η βιομηχανική παραγωγή ελαττώθηκε κατά 20%. Μέσα σ’ ένα χρόνο ο δείκτης της ανεργίας έφτασε το 25%. Το 1931, η αξία των επιχειρήσεων στο χρηματιστήριο της Νέας Υόρκης είχε μειωθεί δέκα φορές σε σχέση με το Σεπτέμβριο του 1929. Ποια ήταν τα αίτια του μεγάλου κραχ; Ο πανικός των επενδυτών συνέβαλε αρκετά αλλά όχι αποφασιστικά. Αντίθετα, η άμεση συμμετοχή των τραπεζών στις κερδοσκοπικές κινήσεις και η ατολμία της κυβέρνησης να επέμβει την κατάλληλη στιγμή φαίνεται πως ήταν οι σημαντικότερες αιτίες της οικονομικής κρίσης.
Στις 19 Οκτωβρίου 1987, η Γουόλ Στριτ έμοιαζε με «πεδίο μάχης», μέσα σ’ ένα 7ωρο ο δείκτης έχασε 22%, δηλαδή 550 εκατομμύρια δολάρια. Ήταν η μεγαλύτερη πτώση που σημειώθηκε ποτέ στην αγορά μετοχών. Από την αρχή του χρόνου έως το καλοκαίρι, ο δείκτης είχε σημειώσει άνοδο 44%. Το Σεπτέμβριο φάνηκαν οι πρώτες τάσεις συγκράτησης. Τη βδομάδα που προηγήθηκε του κραχ οι μετοχές είχαν χάσει περίπου το 10% της αξίας τους. Για τους οικονομικούς αναλυτές ήταν «φυσιολογικό φαινόμενο». Δύο παράγοντες ενοχοποιούνται για τη ραγδαία πτώση: η κερδοσκοπία στην αγορά προθεσμιακών τίτλων στο χρηματιστήριο του Σικάγου και τα αυτοματοποιημένα προγράμματα των ηλεκτρονικών υπολογιστών. Όπως συνηθίζουν να λένε στη Γουόλ Στριτ, «το χρηματιστήριο είναι ο τόπος όπου επιβεβαιώνονται όλες οι προβλέψεις». Η διαφορά με το κραχ του 1929 βρίσκεται στο ότι η αμερικανική οικονομία, ήταν τότε πιο δυνατή και ανθεκτική. Καθοριστική υπήρξε επίσης η επέμβαση της κυβέρνησης και της Κεντρικής τράπεζας των ΗΠΑ, οι οποίες διέθεσαν στην αγορά μεγάλες ποσότητες ρευστού. Οι τράπεζες επωφελήθηκαν, μείωσαν τα επιτόκια και δάνεισαν σημαντικά κεφάλαια στις μεγαλύτερες εισηγμένες επιχειρήσεις.
Ιανουάριος 1995: Φαινόμενο «Τεκίλα»
Στις 30 Ιανουαρίου του έτους οι σημαντικότεροι τραπεζίτες του κόσμου βρίσκονταν στο Νταβός της Ελβετίας για το Παγκόσμιο Οικονομικό Συνέδριο. Στο επίκεντρο των συζητήσεων βρισκόταν η κρίση του μεξικανικού πέσο, το οποίο είχε χάσει το 40% της αξίας του έναντι του δολαρίου μέσα σ’ ένα μήνα εξαιτίας της διαφυγής κεφαλαίων από τη χώρα. Όταν ένας από τους συνέδρους ανέφερε πως τα συναλλαγματικά αποθέματα του Μεξικού ήταν λιγότερα από 5 δις δολάρια, τότε οι Αμερικανοί τραπεζίτες εγκατέλειψαν θορυβημένοι το συνέδριο. Το Μεξικό θα έπρεπε να τους επιστρέψει μέσα σε λίγες μέρες το ποσό των 18 δις δολαρίων, διαφορετικά η αδυναμία εξόφλησης των χρεών θα ζημίωνε τη χώρα τους αλλά και τις ΗΠΑ
Στις 3 Φεβρουαρίου ο Αμερικανός πρόεδρος Μπιλ Κλίντον παρεμβαίνει και εξασφαλίζει διεθνή χρηματοδότηση ύψους 50 δις δολαρίων για λογαριασμό του Μεξικού. Η έκρηξη του επικίνδυνου φαινομένου «Τεκίλα» απετράπη την τελευταία στιγμή, όμως η πτώση των τιμών στο χρηματιστήριο του Μεξικού προκάλεσε και στη Γουόλ Στριτ απώλειες ύψους 10 δις δολαρίων.
Οκτώβριος 1997: «Τίγρεις» σε νευρική κρίση
Η κρίση που έπληξε τον Οκτώβριο του 1998 τη Γουόλ Στριτ, ξεκίνησε από τη Νοτιοανατολική Ασία. Χώρες όπως η Ταϊλάνδη, η Μαλαισία, οι Φιλιππίνες και η Ινδονησία γνώρισαν μια ραγδαία ανάπτυξη, χάρη στα αστρονομικά ποσά που επένδυσαν ιαπωνικές τράπεζες και αμερικανικοί οργανισμοί. Οι ξένοι επενδυτές δεν ανησυχούσαν για τα κέρδη τους, καθώς τα τοπικά νομίσματα ήταν προσκολλημένα στο δολάριο.
Όμως οι κυβερνήσεις των ασιατικών χωρών δεν μπορούσαν να συγκρατήσουν περισσότερο τη συναλλαγματική ισοτιμία με το δολάριο λόγω του ξέφρενου ρυθμού επενδύσεων και των ελλειμμάτων στον προϋπολογισμό τους. Άλλωστε, ούτε τα αναγκαία συναλλαγματικά αποθέματα διέθεταν ούτε τη φορολογία μπορούσαν ν’ αυξήσουν - αυτό θα επιβάρυνε αφάνταστα τις επιχειρήσεις και τις εξαγωγές, που αποτελούσαν τον κινητήριο μοχλό της οικονομίας τους. Η απόφαση να εγκαταλειφθεί η συναλλαγματική ισοτιμία με το αμερικανικό νόμισμα προκάλεσε πτώση στα χρηματιστήρια και στις τιμές των ανθηρών μέχρι τότε οικοδομικών επιχειρήσεων. Οι Αμερικανοί επενδυτές ανησύχησαν γιατί η δοκιμασία της οικονομίας των Τίγρεων θα επηρέαζε και τις ιαπωνικές τράπεζες στις οποίες οι ίδιοι είχαν επενδύσει, με αποτέλεσμα την κρίση.
Στο μακρινό παρελθόν ο όρος οικονομική κρίση μπορούσε να σημαίνει μόνο ότι οι οικονομικές προσπάθειες των ανθρώπων ματαιώνονταν (λ.χ εξαιτίας ενός πολέμου) ή τα αγαθά που παρήγαγαν καταστρέφονταν ή χάνονταν (από δυσμενείς καιρικές συνθήκες κλπ). Μετά την ανάπτυξη της βιομηχανίας και της διαρκώς ανανεούμενης τεχνολογίας, οικονομική κρίση, σημαίνει ότι υπάρχει παραγωγή ή υπερπαραγωγή προϊόντων, αλλά δεν υπάρχει αντίστοιχη ζήτηση για οποιοδήποτε λόγο, που συνοψίζεται σε μια πρόταση: το αγοραστικό κοινό δεν μπορεί να αγοράσει, γιατί δεν έχει επαρκές εισόδημα (από ανεργία ή άλλη αιτία).
Συνέπεια της κρίσης για τις βιομηχανίες είναι ότι μειώνουν την παραγωγή, αυτό σημαίνει ότι χρειάζονται λιγότερο προσωπικό, λιγότερες πρώτες ύλες, λιγότερα μεταφορικά μέσα. Συνέπεια άμεση: αύξηση της ανεργίας, άρα μείωση της αγοραστικής δύναμης άρα ο φαύλος κύκλος διευρύνεται και συνεχίζεται, εκτός αν επινοηθούν άλλοι τρόποι /δρόμοι εξόδου από τον κύκλο της οικονομικής κρίσης.
Στη χώρα από όπου ξεκίνησε η κρίση στο παρελθόν, δηλαδή τις ΗΠΑ, αυτή αντιμετωπίστηκε με το λεγόμενο New Deal (τον καινούργιο χειρισμό), σαν το γνωστό πρόγραμμα του Προέδρου Franklin Delano Roosevelt.
Αυτό σήμαινε:
> Βοήθεια ειδική για όλους τους ανέργους.
> Ομοσπονδιακή βοήθεια για τους γεωργούς που δεν έβρισκαν αγοραστές για τα σιτηρά τους).
> Προγράμματα για μεγάλα δημόσια έργα, ώστε να απορροφηθούν οι στρατιές των ανέργων.
Σε διάφορες χώρες οι εκάστοτε οικονομικές κρίσεις προκάλεσαν κυβερνητικές αλλαγές, με την προώθηση κεντροαριστερών συνασπισμών όπως στη Γαλλία (Λαϊκό Μέτωπο και μετέπειτα Σοσιαλιστές), στη Βρετανία (με την Κυβέρνηση Εργατικών) ή ακόμη και αλλού με την επικράτηση ακροδεξιών παρατάξεων, που υπόσχονταν επίλυση των εσωτερικών προβλημάτων με «επιθετική» εξωτερική πολιτική π.χ όπως ιστορικά έχει καταγραφεί, στο τέλος της δεκαετίας του 1930, όταν η ανεργία αντιμετωπίστηκε τελικά – σημειώνουν πικρόχολα οι ιστορικοί μελετητές- με τα έργα πολεμικής προετοιμασίας του Χίτλερ και με την κήρυξη του Β΄ Παγκόσμιου Πολέμου (1939), όπου εκατομμύρια νέοι στρατεύτηκαν ενώ πολλά άλλα εκατομμύρια εργατών, απορροφήθηκαν στις πολεμικές βιομηχανίες….
Σήμερα λοιπόν οι «27» Ευρωπαίοι ηγέτες αναζητούν κοινή ευρωπαϊκή στρατηγική ενάντια στην παγκόσμια κρίση που πλήτει τις αγορές, οσονούπω και ο Ομπάμα πρέπει να δει τι θα κάνει, όλοι αναζητούν τη λύση του «γόρδιου δεσμού», ο επικεφαλής του «Eurogroup» Ζαν Κλωντ Γιούνκερ, δήλωσε ότι δεν υπάρχει ανάγκη για τη διαμόρφωση ευρωπαϊκού «σχεδίου διάσωσης» των οργανισμών που παρουσιάζουν προβλήματα κατά το πρότυπο των ΗΠΑ. Ο διοικητής της ΕΚΤ Ζαν Κλωντ Τρισέ υποστήριξε ότι δεν χρειάζεται εφαρμογή ενός σχεδίου διάσωσης στην Ευρώπη, όπως έγινε στις ΗΠΑ. Γάλλος αξιωματούχος όπως αναφέρει το BBC, πρότεινε σχέδιο διάσωσης των ευρωπαϊκών χρηματοπιστωτικών ιδρυμάτων ύψους 300 δισεκατομμυρίων €. Η Ολλανδία επίσης πρότεινε τη δημιουργία ευρωπαϊκού ταμείου για τη διάσωση παραπαιουσών τραπεζών πριν φτάσουν στην κατάρρευση.
Οι φωνές προς την Ε.Ε, για ανάληψη δράσης, ενδυναμώνονται μετά τα φαινόμενα κατάρρευσης μεγάλων χρηματοπιστωτικών ιδρυμάτων της Ευρώπης, τα οποία οι εθνικές κυβερνήσεις έχουν αναγκαστεί να παρέμβουν για να σώσουν. Υπολογίζεται ότι η στήριξη της «Bradford & Bingley» κόστισε στη Βρετανία 14 δισεκατομμύρια λίρες, ενώ η διάσωση της «Fortis» στοίχισε σε Βέλγιο, Λουξεμβούργο και Ολλανδία 9 δισεκατομμύρια λίρες. Στο μεταξύ η κυβέρνηση της Ιρλανδίας έχει προχωρήσει στην διασφάλιση των καταθέσεων και των ομολόγων στις μεγαλύτερες τράπεζες της χώρας. Σε μια πρόσφατη εξέλιξη η βελγική κυβέρνηση σε συνεργασία με τη Γαλλία και το Λουξεμβούργο, διέσωσαν την δεύτερη μεγαλύτερη τράπεζα του Βελγίου Dexia, μπαίνοντας στο μετοχικό κεφάλαιο με 6,4 δισεκατομμύρια ευρώ.
Και το «άκρον άωτον» της ειρωνείας, σε μια καθαρά καπιταλιστική παγκοσμίως οικονομία, σε ένα περιβάλλον «νεοφιλελεύθερης παγκοσμιοποίησης», η λύση να εδράζεται στο μεγαλύτερο μέρος, στην έμμεση τόνωση της τραπεζιτικής ρευστότητας με «ανάμιξη» του Κράτους και αγορά προνομιούχων μετοχών και «έναντι εγγυοδοσιών», με διορισμό Κυβερνητικού Επιτρόπου στα ΔΣ, με έλεγχο των προκλητικών αμοιβών των “managers” τους…
Και ενώ ο κόσμος είναι σε αδιέξοδο, οι πολίτες ανησυχούν για την αυριανή τους οικονομική πορεία, η Ελληνική Κυβέρνηση δείχνει να ζει στον «κόσμο της», με τον Προϋπολογισμό να επιβάλλει νέες φορολογικές επιβαρύνσεις. Αν το Υπουργείο Οικονομίας και Οικονομικών ενδιαφέρεται πράγματι για την «ανάρρωση» της οικονομίας και την αντιμετώπιση της φοροδιαφυγής, αν και κάτω από τις ελληνικές δημοσιονομικές συνθήκες σύντομα η φοροαποφυγή, δια «χειρός Υπουργών», θα φαντάζει εθνικό σπόρ, ας ελέγξει λ.χ τις φορολογικές δηλώσεις όσων ανέφεραν πως έχασαν «πολλά» και από την Ελλάδα, από τους τίτλους έκδοσης της «Lehman Brothers». Πόσοι όμως άραγε από τους «ημεδαπούς» επενδυτές, των ειδικών αυτών ομολόγων, σύμφωνα με τις φορολογικές τους δηλώσεις, βρίσκονταν ίσως και στο μεταίχμιο ή και κάτω από το «όριο της φτώχειας»; Πως επένδυαν τότε, σε τίτλους άϋλους του εξωτερικού, που απέβησαν εν τέλει «τοξικοί» έως και «τοξικότατοι» «ελέω» και των “golden boys”, που ανακάλυπταν τις νέες χρηματοπιστωτικές ευκαιρίες και επινοούσαν «οικονομικά θέσφατα» και νέα χρηματικά παράγωγα, υποσχόμενα τεράστια κέρδη, για να κατρακυλήσουν όπως είδαμε στην άβυσσο την αμερικανική οικονομία και να επηρεάσουν τη διεθνή οικονομία;
Τι θα συμβεί όμως στην πράξη εδώ στην χώρα μας, με τους υπερχρεωμένους δανειολήπτες επιχειρηματίες και ιδιώτες, τα στεγαστικά δάνεια, τα καταναλωτικά δάνεια και τις πιστωτικές κάρτες, τον πληθωρισμό που κατατρώει τα «οικονομικά σωθικά» τους και το εισόδημα, κανείς ακόμη δεν είναι σε θέση να τους απαντήσει. Οι εγχώριοι ρυθμοί ανάπτυξης συνεχώς πέφτουν, η λαϊκή κατανάλωση υποχωρεί, οι επενδύσεις έχουν πάρει την κατιούσα, τα ήδη υψηλά επιτόκια εμφανίζουν νέες ανοδικές τάσεις, τα ελλείμματα στο ισοζύγιο πληρωμών διεκδικούμε πρωτεία, ο πληθωρισμός επανέρχεται σε επίπεδα προηγούμενης δεκαετίας, ενώ η πραγματική ακρίβεια λόγω της ανεξέλεγκτης εγχώριας αισχροκέρδειας σαρώνει την αγορά. Και ταυτόχρονα η οικονομική δραστηριότητα ασθενεί βαρέως με την οικοδομή να γνωρίζει κάθετη πτώση και το γεωργικό εισόδημα να εκμηδενίζεται από τα απούλητα προϊόντα και τις εξευτελιστικές τιμές παραγωγού…
Αν συνεπώς η «ένεση των 28δις €» προς τις ελληνικές τράπεζες φέρει τη λύση, δεν μένει παρά να αποδειχθεί…