"Δυστυχώς επτωχεύσαμεν..."

Από τάδε έφη:"SFIGGA"

Μια νεοελληνική σχεδόν "παροιμιώδης" έκφραση, που αποδίδειτην έσχατη απελπισία των κυβερνώντων και την πλήρη οικονομική καταστροφή που έλαβε χώρα... 

Αν λοιπόν όπως και ο κ. ΠΑΠΑΙΩΑΝΝΟΥ επιχειρήσουμε τους ιστορικούς συνειρμούς θα διαπιστώσουμε τα ακόλουθα για την τότε oικονομική πολιτική του Χαρίλαου Τρικούπη:

"Ο Χαρίλαος Τρικούπης υπήρξε ένα από τα σημαντικότερα πολιτικά πρόσωπα της σύγχρονης ελληνικής ιστορίας. Η πολιτική του σταδιοδρομία ξεκίνησε το 1865 με την εκλογή του ως βουλευτής Μεσολογγίου. Έγινε πρωθυπουργός για πρώτη φορά το 1875, στη συνέχεια το 1878, 1886 και 1892. Το 1895 παραιτήθηκε οριστικά και αποχώρησε από τη πολιτική ζωή, έχοντας δεχτεί πιέσεις από την βασιλική αυλή και τους ξένους. 

Το όνομα του είναι συνδεδεμένο με τον αγώνα για την εμπέδωση του κοινοβουλευτισμού στη χώρα μας, κάτι για το οποίο ήρθε και σε διάσταση με το βασιλιά. 

Εξίσου, όμως, σημαντική μπορεί να θεωρηθεί και η οικονομική πολιτική που εφάρμοσε. 

Διακηρύσσοντας ο Τρικούπης ότι βάσις πάσης ενέργειας είναι "η οικονομική αποκατάστασις" ,σχεδίασε και εφάρμοσε μια τολμηρή και μακρόπνοη πολιτική επιδιώκοντας τον εκσυγχρονισμό της χώρας, ώστε να φτάσει τα ευρωπαϊκά επίπεδα. 

Όπως μας αναφέρει ο Καρολίδης, είχε πρωταρχικό στόχο την οικονομική ανόρθωση του ελληνικού κράτους. 

Αν και οπαδός της μεγάλης εθνικής ιδέας, ο Τρικούπης πίστευε πως η πραγμάτωση της θα ερχόταν μέσω μιας ισχυρής οικονομίας που θα καθιστούσε το βασίλειο σε χρηματιστήριο της ανατολής. 

Προφανώς η επίτευξη μιας ισχυρής οικονομίας όπως την οραματιζόταν, δεν ήταν εύκολη υπόθεση αν αναλογιστούμε ότι η Ελλάδα τότε δεν είχε καν επαρκές οδικό δίκτυο. Έτσι την εκτέλεση μεγάλων έργων υποδομής και κατόρθωσε να αποκτήσει η χώρα σιδηροδρομικό και οδικό δίκτυο, να διανοιχτεί η διώρυγα της Κορίνθου, να αποξηρανθεί η λίμνη της Κωπαΐδας, να παραδοθούν μεγάλες εκτάσεις στη καλλιέργεια και να εκτελεστούν σημαντικά έργα στα λιμάνια της χώρας. 

Το κέρδος ήταν πολλαπλό. 

Τόσο για την προσέγγιση της Ελλάδας στους ρυθμούς ανάπτυξης των τότε ευρωπαίκών χωρών όσο και για την απόκτηση εγγυήσεων για σύναψη δανείων. 

Η κυβέρνηση είχε πληρώσει ακριβά αυτή την έλλειψη απαραίτητων εγγυήσεων όταν αναγκάστηκε για την αποπεράτωση ενός δανείου να δεχτεί σκληρούς όρους όπως τον έλεγχο της δημοσιονομικής κατάστασης της χώρας από ξένους απεσταλμένους π.χ. του Άγγλου Εδουάρδου Λω.

Το πρόβλημα που πάντα προέκυπτε για την εκτέλεση και αποπεράτωση των παραπάνω έργων υποδομής, ήταν η εξεύρεση των οικονομικών πόρων και των παραγόντων που θα τα χρηματοδοτούσαν. 

Έτσι ο Τρικούπης επεδίωξε την αναμόρφωση της φορολογίας με στροφή στους έμμεσους φόρους και τα μονοπώλια. 

Αρκετές φορές χρειάστηκε να τα επαναφέρει, όποτε ο πολιτικός του αντίπαλος Δεληγιάννης τα καταργούσε, και σε συνάρτηση με την επιβολή των άμεσων φόρων και των τελωνιακών δασμών έσωζε προσωρινά την οικονομική κατάσταση της χώρας και προχωρούσαν τα δημόσια έργα.

Στο σχέδια του προβλέπονταν ρυθμίσεις για το τελωνιακό δασμολόγιο και εφαρμογή μονοπωλιακού συστήματος σε πετρέλαιο και φώσφορο και με κάποιες βελτιώσεις στον τρόπο είσπραξης των τελών τους, εκτός από τα έσοδα που επέφερε, χτυπούσε παράλληλα και το λαθρεμπόριο. 

Στο δεύτερο προέβλεπε την ελάττωση των δασμών σε βιομηχανικές πρώτες ύλες και σε πρώτης ανάγκης αγαθά διατροφής του λαού και αυτό σε συνδυασμό με αύξηση των επιβαρύνσεων στις εύπορες τάξεις. Βαρύτητα έδωσε και στο τρόπο είσπραξης των φόρων από αυτούς. 

Με αυτόν τον τρόπο διόρθωνε κάπως τη κατάσταση της φοροδιαφυγής, που είχε επιδεινωθεί είτε με τους τρόπους που πάντα έβρισκαν οι εύπορες τάξεις να φοροδιαφεύγουν, είτε ακόμα και με τις προτροπές της αντιπολίτευσης στο κόσμο να παύσει να πληρώνει φόρους. 

Ένας άλλος τρόπος εύρεσης πόρων ήταν η σύναψη δανείων. Η στροφή προς εσωτερικό και εξωτερικό δανεισμό καθώς και κάποιες ρυθμίσεις σε αυτά, αποτέλεσαν βασικά στοιχεία της οικονομικής πολιτικής του Χαρ. Τρικούπη. 

Μια περίπτωση εσωτερικού δανεισμού παρατηρούμε μετά τις εκλογές του 1892 όταν η κυβέρνησή του, στην οποία ο ίδιος είχε αναλάβει το υπουργείο οικονομικών, στράφηκε προς το δανεισμό από Έλληνες κεφαλαιούχους για τη πληρωμή τοκομεριδίων κυρίως σε πιστωτές από το εξωτερικό.

Για να αποφύγει, όμως, την ανωμαλία που θα προκαλούσε αυτή η εξαγωγή νομίσματος, (δηλαδή το πρόβλημα ρευστότητας στην εσωτερική αγορά) εφήρμοσε οικονομικούς συνδυασμούς που στόχευαν στη μετατροπή εσωτερικών δανείων σε εξωτερικά. 

Συνολικά μετατράπηκαν 10 δάνεια και το όφελος για το προϋπολογισμό ήταν περίπου 6,5 εκατομμύρια. 

Ο εξωτερικός δανεισμός ήταν - και είναι-μια κάπως περίπλοκη υπόθεση. Για ευνοϊκότερους όρους σύναψης δανείων, ήταν και είναι αναγκαίο να υπάρχουν οι απαραίτητες εγγυήσεις. 

Για το λόγο αυτό τότε δόθηκε βαρύτητα σε μεγάλα δημόσια έργα. 

Η εθνική όμως αξιοπιστία τελικώς καταρρακώθηκε από στο περιβόητο δάνειο του 1892 από την Αγγλία. Όχι τόσο για τη σκληρότητα των όρων του, που προέβλεπε δημοσιονομικό έλεγχο της κατάστασης της Ελλάδος από το λόρδο Εδουάρδο Λω, αλλά από τις διάφορες επεμβάσεις που έγιναν ώστε να παρεμποδιστεί η χορήγησή του.

Οι ενέργειες υποκινήθηκαν από κερδοσκοπικούς κύκλους του εξωτερικού και ιδίως της Γαλλίας (με την υπονόμευση του δανείου από τον απεσταλμένο της Ρου) και τον ομογενή Βλαστό, που προσμονούσανσε μια γρήγορη κήρυξη της χώρας σε "πτώχευση", για δικούς τους λόγους.

Παρ' όλες τις δυσκολίες, οι κυβερνήσεις Χαρ. Τρικούπη κατάφερναν τη χορήγηση δανείων. Αυτό όμως είχε ως αποτέλεσμα η χώρα να μπει σε ένα φαύλο κύκλο. Όσο το δημόσιο ταμείο γέμιζε με έσοδα από δάνεια, άλλο τόσο αμέσως άδειαζε για τη πληρωμή τοκοχρεωλυσίων των παλαιότερων δανείων. 

Η συνέπεια ήταν η χώρα να αδυνατεί να αντεπεξέλθει με συνέπεια στις υποχρεώσεις της προς τους πιστωτές της και σε συνδυασμό με τις πιέσεις και υπονομεύσεις των κερδοσκοπικών κύκλων, μοιραίως φτάσαμε στη χρεοκοπία του 1893. 

Συμπέρασμα.

Οι τότε νεόπλουτοι επιχειρηματίες, τα χρηματιστηριακά και κερδοσκοπικά κέντρα, που δικαίως έκαναν τότε τον Εμμανουήλ Ροΐδη να αγανακτήσει, πολλές φορές φάνηκαν πιο δυνατά ακόμα και από τις κυβερνήσεις του Χαρίαλου Τρικούπη και το έργο του μεγάλου πολιτικού δεν μπορούμε να πούμε πως μηδενίστηκε από την χρεοκοπία του 1893, αν και το μόνο θετικό από εκείνη τη χρονιά ήταν η παράδοση στη ναυσιπλοΐα της διώρυγας της Κορίνθου. 

Όντως όμως ο Χαρ. Τρικούπης κατάφερε την αύξηση του ρυθμού ανάπτυξης και συνεπώς την προσέγγιση της βιομηχανοποιημένης δύσηςενώ συνέβαλε στην ανάπτυξη της εθνικής οικονομίας. 

Σε αυτό ίσως ευνοήθηκε σημαντικά από την ύφεση του διεθνούς εμπορίου, που είχε ως αποτέλεσμα την εισροή στην Ελλάδα κεφαλαίων πλούσιων ομογενών και τη στροφή ξένων επενδυτών προς τα Βαλκάνια. Αυτό δε το κλίμα επέτρεψε την ανάπτυξη τραπεζικών εργασιών, την ίδρυση χρηματιστηρίου και ενίσχυσε τη προσπάθεια για την ίδρυση μεγάλων βιομηχανιών. 

Εδώ ποιπόν είναι που κάνουν διαχρονικά την εμφάνισή τους, στις περιπτώσεις οικονομικής ανάπτυξης, οι μη "υγιείς οικονομικοί παράγοντες" που στόχο είχαν την απόλυτη εκμετάλλευση και την απόλυτη κερδοσκοπία. 

Ίσως στην εποχή αυτή και στην χαραυγή του 20ου αιώνα οι υπερβολικές δαπάνες των πολεμικών κινητοποιήσεων που απαιτούσε η Μεγάλη Ιδέα, οι κακοί χειρισμοί των οικονομικών σε μερικές περιπτώσεις και ο υπερβολικός δανεισμός, αποτέλεσαν τις ουσιαστικές αιτίες που τελικώς η Ελλάδα χρεωκόπησε. 

Πολλοί όμως βασικοί επικριτές του Τρικούπη, του καταλόγιζαν ότι προκειμένου να παρουσιάσει μεγάλα και εντυπωσιακά έργα, έριξε στις πλάτες του ελληνικού λαού βάρη που ήταν αδύνατο να αντέξει. 

Και αυτό είτε γιατί είχε παρασυρθεί από τη "μεγαλαυχία" του υπερτιμώντας παράλληλα και τις αντοχές της χώρας, είτε γιατί αγνοούσε την πραγματικότητα και το βαθμό αντοχής του απλού λαού. 

Όλα λοιπόν τα παραπάνω εκτός από την ιστορική αξία που έχουν δίνουν και αρκούντως διδακτικά μυνήματα...

Γιατί όπως και τιλτοφορείται το άρθρο όταν απουσιάζει η (δημιουργική) πολιτική, όταν όλα τα δεδομένα αποτιμώνται και προβάλλονται σε "λογιστική βάση", όταν υπερκτιμώνται οι δυνατότητες των κυβερνώντων, όταν ο εξωτερικός δανεισμός συνεχίζεται και σήμερα με τους ίδιους εντατικούς ρυθμούς... 

Όπου κοντολογίς, όλα φορτώνονται στις πλάτες των λαϊκών στρωμάτων, που δέχονται την καταιγίδα των οικονομικών παρενεργειών της εθνικής κρίσης που ακολουθεί τη διεθνή όπως η ακρίβεια, η αισχροκέρδεια, ο πληθωρισμός, η χαμηλή αγοραστική δύναμη, η ανεργία, η υποαασχόληση, η πλημμυρίδα των έμμεσων φόρων ...

Και τότε η πρόταξη της "Μεγάλης Ιδέας" ίσως δικαιολογούσε εν μέρει τους οικονομικούς χειρισμούς, σήμερα όμως; 

Σήμερα ποια ακριβώς είναι η "Μεγάλη Ιδέα" των κυβερνώντων; Που οδηγούν λόγω των "εξόφθαλμων" ερασιτεχνισμών, με βήμα αργό και σταθερό την οικονομία στο αδιέξοδο την πολιτική στη "γωνία" και τα λαϊκά στρώματα στην απόγνωση...

Και ας οι υπέρμαχοι αντάρτες των ααααλαϊκών διεκδικήσεων και θιασώτες της λεγόμενης "λαϊκής δεξιάς" προτάσσουν τα στήθη τους και κονταροχτυπιούνται δήθεν ...

Το πρόβλημα δεν είναι στα πρόσωπα που ασκούν την κυβερνητική πολιτική που και οι ίδιοι ψηφίζουν και στηρίζουν αλλά στα τηλεπαράθυρα ωρύονται κατά αυτών, αλλά η συντηρηρική νεοφιλελεύθερη και αδιέξοδη οικονομική πολιτική...

Που θα ευθύνεται (και) για το πιθανό και αναμενόμενο σημερινό "δυστυχώς επτωχευσάμεν"...

Με μηδαμινές ελπίδες ανάκαμψης και εξόδου από τον φαύλο κύκλο της επώδυνης ύφεσης που περνά η εθνική οικονομία...