Το πλαστικό χρήμα ...

Από τάδε έφη: «SFIGGA»

Όλοι σχεδόν διαθέτουμε μια «πλαστική κάρτα» για να πληρώνουμε, να πληρωνόμαστε ή να κάνουμε τις αγορές μας χωρίς να έχουμε μετρητά πάνω μας. Πριν από χρόνια, το 1956, η Αμερικάνικη κυβέρνηση ζήτησε από την IBM να κατασκευάσει ένα σύστημα ασφάλειας και ο Forrest Parry, ένας μηχανικός της προσπάθησε να «κολλήσει» μαγνητικές ταινίες πάνω σε διάφορες πλαστικές κάρτες. Οι προσπάθειές του όμως αποτύγχαναν και οι μαγνητικές μεμβράνες ξεκολλούσαν. Μια ημέρα μετά τη δουλειά αυτός γυρίζοντας σπίτι του βρήκε την γυναίκα του να κάνει δουλειές. Της εξήγησε το πρόβλημά του και η κυρία Parry του είπε: "δώσε μου να στο κάνω με το σίδερο"... 

Το έκανε και το πρόβλημα λύθηκε! Η θερμότητα από το σίδερο ήταν η ιδανική για να κολλήσει η μαγνητική ταινία στην πλαστική κάρτα! Τα επόμενα χρόνια πραγματοποιήθηκαν τα υπόλοιπα βήματα ώστε η μαγνητική κάρτα να πάρει το τελικό σχήμα της και να καταχωρηθεί το πρότυπο ISO της. Οι διαστάσεις της κάρτας είναι 8,55 x 5,4 cm. Η μαγνητική ταινία είναι χωρισμένη σε τρεις νοητές περιοχές, η κάθε μία από τις οποίες περιέχει διαφορετικά δεδομένα τα οποία είναι αποθηκευμένα κάθετα σε λεπτές μαγνητικές γραμμές. Κάθε γραμμή περιέχει και ένα «bit δεδομένων». 

Έτσι σε μία λεπτή γραμμή μπορούν να αποθηκευτούν αρκετά δεδομένα, ανάλογα με τον τύπο της κάρτας. Για παράδειγμα, στις κάρτες για τα τραπεζικά ΑΤΜ η πρώτη περιοχή περιέχει δεδομένα όπως τον αριθμό λογαριασμού μας, το ονοματεπώνυμο μας, τον αριθμό PIN κωδικοποιημένο, την ημερομηνία λήξης της κάρτας και πολλές ακόμα πληροφορίες όπως αυτές καθορίζονται στο ISO 7813. Αυτή η τεχνολογία κρύβεται πίσω από τις μαύρες γραμμές από όλων των ειδών τις κάρτες είτε αυτές είναι πιστωτικές, χρεωστικές κλπ

Το «πλαστικό χρήμα» λοιπόν αποτελεί για όλο και περισσότερες Τράπεζες και πιστωτικά ιδρύματα «στρατηγική επιλογή». Ο υποτιθέμενος ανταγωνισμός και η προσαρμογή της αγοράς στα νέα δεδομένα φαίνεται αρχικά να λειτουργεί προς όφελος των καταναλωτών και η διευρυμένη χρήση του «πλαστικού χρήματος» στις συναλλαγές αυξάνει καιΙ τον αριθμό των καρτών καθημερινά. Ενώ πριν από μερικά χρόνια οι πιστωτικές κάρτες αποτελούσαν για τις περισσότερες Τράπεζες μια συμπληρωματική εργασία, σήμερα για έναν σημαντικό αριθμό Τραπεζών το «πλαστικό χρήμα» αποτελεί βασική επιλογή. 

Η χρήση του πλαστικού χρήματος στην Ελλάδα έχει αναπτυχθεί σημαντικά τα τελευταία χρόνια και αυτό είχε ωφελήσει εν μέρει τους καταναλωτές, τις Τράπεζες και την οικονομία γενικότερα. Βέβαια "ο πόλεμος εναντίον των μετρητών" δεν έχει ακόμα κερδηθεί στην Ελλάδα όπως διατείνονται οι ειδήμονες. Αυτό όμως θα συμβεί γιατί, αλλάζει ο τρόπος ζωής μας, θα χρησιμοποιούμε περισσότερο το Διαδίκτυο, όπου οι κάρτες είναι ο κυριότερος τρόπος πληρωμής, θα ταξιδεύουμε περισσότερο εντός και εκτός της Ευρωπαϊκής Ένωσης και γενικά θα αναζητούμε την ασφάλεια και την ευκολία που μόνο το «πλαστικό χρήμα» μπορεί να παρέχει. 

Όπως γράφει ο «Economist» τα ποσά που «δανείζονται» μέσω πιστωτικών καρτών ορισμένοι στις πλούσιες χώρες προκαλούν κατάπληξη σε πολλές οργανώσεις καταναλωτών και στις ίδιες τις Τράπεζες. Σήμερα, ωστόσο, οι κάρτες γίνονται «αγαπημένη συνήθεια» και στις αναπτυσσόμενες χώρες. Και οι κάτοχοί τους στην Κίνα, τη Βραζιλία και άλλες αναδυόμενες αγορές ίσως μπορούν να δώσουν στους πιο εύπορους συνανθρώπους τους κάποια μαθήματα για τη διαχείριση του χρέους. Όπως φαίνεται, διστάζουν να δανειστούν από κάρτες για πολύ καιρό, κάτι που θα σήμαινε υψηλούς τόκους. Έτσι, οι πιστωτές προς το παρόν δυσκολεύονται να αποκομίσουν κέρδη.

Η αμερικανική «General Electric», κολοσσός στις καταναλωτικές πιστώσεις, έχει εκδώσει 68 εκατ. κάρτες σε όλο τον κόσμο. Περί το 40% αυτών βρίσκονται στα χέρια πολιτών αναπτυσσόμενων χωρών. Στην Ινδία 14 εκατ. κάρτες έχουν διανεμηθεί από Τράπεζες συμπεριλαμβανομένων των Citigroup και Standard Chartered, την τελευταία δεκαετία και ο αριθμός τους αυξάνεται κατά 25–30% ετησίως, παρότι οι Ινδοί τις χρησιμοποιούν κυρίως για ακριβά είδη, όπως λ.χ τα αεροπορικά εισιτήρια.

Ο στόχος των χρηματοπιστωτικών ιδρυμάτων είναι απλός: να εκμεταλλευθούν τις νέες αυτές πηγές εσόδων σε συνάρτηση με την ανάπτυξη του Διαδικτύου, μιας και επιβραδύνεται η αύξησή τους σε κάποιες πλούσιες χώρες. Ο μέσος Αμερικανός, π.χ. διαθέτει ήδη οκτώ κάρτες, στη Βραζιλία, τη Ρωσία και την Ινδία, οι δαπάνες για κάρτες ως ποσοστό επί του ΑΕΠ είναι λιγότερες από το 1/5 εκείνων της Βρετανίας.

Ο όγκος των συναλλαγών με πιστωτικές κάρτες στις αναπτυσσόμενες οικονομίες σαφώς αυξάνεται ραγδαία –περίπου 20–40% ετησίως, σύμφωνα με την εταιρεία Συμβούλων «Mercer Oliver Wyman»– αλλά ελάχιστοι πελάτες πληρώνουν υψηλούς φόρους για το χρέος τους, καθώς προτιμούν να το εξοφλούν όσο το δυνατόν συντομότερα. 

Ο αριθμός των πιστωτικών καρτών στη Βραζιλία αυξήθηκε κατά μέσον όρο κατά 17,3% ετησίως, την περίοδο 1999–2004. Οι Βραζιλιάνοι, ωστόσο, εξοφλούν τους μηνιαίους λογαριασμούς τους αφενός γιατί οι τόκοι είναι υψηλοί (8–11% μηνιαίως), αφετέρου γιατί προτιμούν να χρησιμοποιούν τις κάρτες ως τρόπο πληρωμής και όχι ως τρόπο δανεισμού. Άλλωστε, υπάρχουν και φθηνότερα διαθέσιμα δάνεια. Ίσως αυτό εξηγεί γιατί οι ετήσιες δαπάνες των Βραζιλιάνων σε πιστωτικές κάρτες μειώθηκαν κατά 4,1% ετησίως, προσαρμοσμένες για πληθωρισμό την περίοδο 1999–2004.

Ανησυχία για το χρέος

Η προσέλκυση πελατών είναι ήδη εξίσου δαπανηρή όσο και στις ανεπτυγμένες οικονομίες, ενώ τα επίπεδα δαπανών πολύ χαμηλότερα. Καθώς κλιμακώνεται ο ανταγωνισμός, το κόστος προσέλκυσης εκτινάσσεται και χρησιμοποιούνται τα πάντα, από συσκευές DVD μέχρι διακοπές, για τον σκοπό αυτό. Ίσως πάντως, η αυτοπειθαρχία που επιδεικνύουν σήμερα οι πελάτες να εξανεμισθεί με τον καιρό, όσο το «πλαστικό χρήμα» θα χρησιμοποιείται όλο και περισσότερο για την απόκτηση όλο και ευρύτερου φάσματος αγαθών και υπηρεσιών και η συναφής τεχνογνωσία θα αποκτάται από τις τοπικές επιχειρήσεις. 

Στην Ινδία, ήδη εκφράζεται ανησυχία για το διογκούμενο χρέος των καταναλωτών. 

Η κεντρική Τράπεζα επιχείρησε να συγκρατήσει το μάρκετινγκ εκδοτριών Τραπεζών μετά τις διαμαρτυρίες πως οι κάρτες διοχετεύονταν σε πελάτες που δεν μπορούσαν να ανταπεξέλθουν στο χρέος. Οι Νοτιοκορεάτες έχουν αποδείξει ότι «συμβαίνουν και ατυχήματα» όταν οι πιστώσεις παρέχονται εύκολα. Κύμα δαπανών μέσω πιστωτικών καρτών, πυροδοτούμενο από φορολογικά κίνητρα, πριν κάποια χρόνια, έφερε κάποιες από τις Τράπεζες της χώρας στα πρόθυρα της κατάρρευσης. Άλλωστε, οι «κακές συνήθειες» σε ότι αφορά τον δανεισμό δεν είναι ίδιον μόνο των Αμερικανών και των Βρετανών...

Μετά τις πρόσφατες εξελίξεις και την επαπειλουμένη κρίση σε ρυθμούς οικονομικού «τσουνάμι», οι κάτοχοι των πιστωτικών καρτών αισθάνονται πολύ έντονα το «βρόγχο» από τις πιστωτικές κάρτες να τους πνίγει και ασφυκτιούν με την άνοδο των επιτοκίων και την «αναδιαπραγμάτευση» των ορίων αυτών. 

Στην Ελλάδα περίπου οι μισοί κάτοικοι έχουν από μια πιστωτική κάρτα (περίπου 5 εκατ. τεμάχια στο σύνολο της χώρας) και αν κοιτάξει κανείς το ύψος των οφειλών από πιστωτικές κάρτες, η χώρα μας έρχεται δεύτερη πανευρωπαϊκά μετά τη Μεγάλη Βρετανία, ενώ περίπου άλλες τόσες είναι και οι χρεωστικές. 

Όπως δείχνουν τα στατιστικά στοιχεία στην Ελλάδα υπάρχει μια υπερβολή στη χρήση πιστωτικών καρτών, ενώ για παράδειγμα στην Ιταλία, μια χώρα 60 εκατομμυρίων κατοίκων, υπάρχουν 44 εκατομμύρια χρεωστικές κάρτες και 30 εκατομμύρια πιστωτικές, όμως από αυτές, ενεργές είναι μόνο οι μισές. 

Μάλιστα, το 40% των Ιταλών που έχει χρεωστική κάρτα τη χρησιμοποιεί και για αγορές σε καταστήματα. 

Στην Ελλάδα το αντίστοιχο ποσοστό είναι στο 2%. 

Αν κοιτάξει κάποιος τη Γαλλία ή τη Μεγάλη Βρετανία η χρήση των χρεωστικών καρτών για αγορές αγγίζει το 80%, επισημαίνει ο Πάολο Μπατιστόν, γενικός διευθυντής «MasterCard» της Νότιας Ευρώπης (Ιταλία, Ελλάδα), που βλέπει ότι στην Ελλάδα «υπάρχει περιθώριο, το ποσοστό να φτάσει στο κοντινό μέλλον ακόμη και το 30%».

Με την πάροδο όμως του χρόνου βλέπουμε ότι «οι φτωχοί έγιναν φτωχότεροι» και περισσότεροι, οι μικρομεσαίοι λειτουργούσαν με «δανεικά και πλαστικό χρήμα» ενώ οι πλούσιοι τελικά έγιναν πλουσιότεροι. Και επειδή με τις «παραπλανητικές» διαφημίσεις και την προπαγάνδα, γενικότερα, κατάφεραν οι επιτήδειοι εκμεταλλευόμενοι την απληστία που μας δέρνει, να μας σπρώξουν στον υπερδανεισμό, κάποια στιγμή ατυχώς το «παγκοσμιοποιημένο σύστημα» μπλοκάρισε με τα γνωστά μας αποτελέσματα. Βέβαια τώρα τρέχουν οι αρμόδιοι και δεν φτάνουν, παίρνουν μέτρα και παρεμβαίνουν στην αγορά, για να γλιτώσουμε τα χειρότερα. 

Και βέβαια τι νόημα, υπό τα σημερινά δεδομένα, θα έχει πλέον ή ουσιαστικό αντίκρισμα, το «κέρδος» από το πλαστικό χρήμα, όταν η οικονομική κρίση περάσει γρήγορα ή αργά στον κεντρικό οικονομικό ιστό και κορμό κάθε χώρας- μακάρι να μην συμβεί αλλά τα ορατά αποτελέσματα το δείχνουν- χωρίς να κλείσουν επιχειρήσεις, χωρίς να αυξηθεί η ανεργία και ο πληθωρισμός, χωρίς να οδηγηθεί η οικονομία, γενικότερα, σε μακροχρόνια ύφεση.

Δύσκολοι καιροί και η οικονομική ελληνική ευμάρεια που παρ΄ ημίν συνδυαζόταν σε πολλές περιπτώσεις με ευάριθμο αριθμό καρτών αλλά και τη λήψη αδιάκοπων δανείων, ας αποτελέσει ευκαιρία απεμπλοκής και από αυτά και από την «χρυσή προπαγάνδα» των καρτών που κανείς ομολογουμένως δεν διάβαζε τα «ψιλά τους γράμματα» και κανείς κυρίως δεν τα λάμβανε υπόψη… 

Και ας οι έχοντες στοιχειώδεις οικονομικές γνώσεις επισήμαιναν «όχι δάνεια πάνω από το 30% του πραγματικού διαθέσιμου εισοδήματος», όχι μεγάλα χρεωστικά ανοίγματα με καταναλωτικά δάνεια όχι απόκτηση χωρίς μέτρο καρτών, όχι υπερβολικές αναλήψεις μετρητών από πιστωτικές όχι αγορές χωρίς λογική…

Ο υπερ-καταναλωτισμός από τη μια και η επιτυχής περί του πλαστικού χρήματος «πολιτική» των ειδικών, έφεραν κατά μία έννοια τα πράγματα στα σημερινά αδιέξοδα…

Και εδώ αρχίζει το «θέατρο» του απολύτου παραλόγου, με τις περιβόητες πλέον εισπρακτικές εταιρείες, να βρίζουν, να απειλούν, να διασύρουν και να εκβιάζουν τους δυστυχείς οφειλέτες, που μέχρι χθες οι Τράπεζες τους φούσκωναν τα «καταναλωτικά μυαλά» και τους θεωρούσαν ευυπολήπτους πελάτες!!! 

Η έλευση του € δεν έλυσε τα οικονομικά προβλήματα των Ελλήνων, ωστόσο οι όροι "δραχμοσυντήρητος" και "δραχμοβίωτος" που χρησιμοποιήθηκαν επί σειρά δεκαετιών για να περιγράψουν ανθρώπους οι οποίοι ζουν με λιγοστά μέσα και ίσα-ίσα επιβιώνουν, μάλλον θα πρέπει να ξαναμπούν σε «έκδοση €» στο λεξιλόγιο μας...

«Για να σε φτάνουν τα λεφτά που βγάζεις, δανείσου από τον εαυτό σου, δηλαδή περιόρισε τα έξοδά σου» έλεγε ο Σωκράτης (470-399 πΧ). 

Το «δάνειο είναι η αρχή της σκλαβιάς, ακόμη χειρότερο και απ' τη σκλαβιά, γιατί ο δανειστής είναι πιο σκληρός από τον δουλοκτήτη, είναι ιδιοκτήτης της αξιοπρέπειάς σας και μπορεί όποτε θέλει να την πληγώσει θανάσιμα» έλεγε ο Βικτ. Ουγκώ.

Ας προσέξουμε λοιπόν με ποιες Τράπεζες έχουμε δοσοληψίες αυτής της μορφής και κυρίως ας επιμετρήσουμε από πριν με σαφήνεια και μεθοδικά, τα κριτήρια χορηγήσεων και τους όρους αποπληρωμής.

Καιρός είναι οι δανειολήπτες να σταματήσουν να είναι οι «αίροντες τις αμαρτίες» κάθε τραπεζίτη, κάθε πιστωτικού ιδρύματος και των εκάστοτε χρηματοπιστωτικών επινοήσεων των “golden boys”…

Και βέβαια το «πλαστικό χρήμα» μας εξυπηρετεί, όταν υπάρχει ουσιαστικό αντίκρισμα και κάλυψη και όταν το εισόδημα (μας) επιτρέπει τέτοιες «πλαστικές» πολυτέλειες…

Διαφορετικά ας μην το επιχειρούμε…