Η επίδραση του ασυνειδήτου στις εκδηλώσεις της ψυχής

[[ δαμ-ων ]] 

Η δυαδικότητα ως κοσμική και νομοτελειακή συμπαντική αρχή ανατυπώνεται κι ανακλάται στον Κόσμο αποτελώντας το κύριο χαρακτηριστικό της μορφής. Εκφράζεται ως αρχή της πολικότητας, γένεται ο νόμος της θέσης και της αντίθεσης, ενώ στα κατώτερα μορφικά πεδία παρουσιάζεται ως έλξη και άπωση.

Παράλληλα η τριαδική υπόσταση: Θέληση- Αγάπη- Ενέργεια ( όπως εμφανίζεται με την ανώτερη έκφραση στο νόμο του τριγώνου ) αντανακλώμενη στα πυκνότερα υλικά πεδία, περικαλύπτεται με την ύλη τους και διαφοροποιείται σε: επιθυμία- συγκίνηση- πράξη ( όπως εκφράζεται με την κατώτερη μορφή του νόμου του τριγώνου ). 

Η αρχή “Θέληση” διαπερνώντας το κατώτερο νοητικό πεδίο, ντύνεται την ύλη του και το ρυθμό του και μετατρέπεται σε επιλογή κι απόφαση. Φτάνοντας στο αστρικό πεδίο ντύνεται τον αστρικό ρυθμό και μεταβάλλεται σε επιθυμία. Η επιθυμία παρουσιάζει τα χαρακτηριστικά της “Θέλησης”, που είναι ενέργεια και αγάπη. Το ένδυμα όμως της ύλης, που καλύπτει τη “Θέληση”, έχει απομακρύνει την αμιγή πνευματική της ιδιότητα και την έχει μετατρέψει σε όργανό της. Η επιθυμία είναι θέληση που εξυπηρετεί την ύλη. Δεν κυριαρχεί, αλλά κυριαρχείται από τις έλξεις και τις απώσεις του περιβάλλοντος.

Με βάση αυτές τις αρχές, που θεμελιώνουν τους νόμους στα μορφικά πεδία, η Κατώτερη Τριάδα, η ατομικοποιημένη ανθρώπινη προσωπικότητα, αρχίζει τον κύκλο της μορφικής εμπειρίας και εξέλιξης. Αφού με την πάροδο αναρίθμητου χρόνου πήρε την ομαδική της εμπειρία , είναι πλέον έτοιμη από μόνη της ν’ αντιμετωπίσει τις κρούσεις και τα ερεθίσματα του κόσμου που την περιβάλλει. Είναι έτοιμη για την ατομική της εμπειρία και εξέλιξη. Είναι έτοιμη να διευρύνει τη συνείδησή της. 

Το ανθρώπινο ον, καθώς ανταποκρίνεται στις ανάγκες της ζωής και προσπαθεί να ικανοποιήσει τις επιθυμίες που του προκαλεί με τους παλμούς του ο επίγειος κόσμος. Παίρνει μέρος στο παιγνίδι της μορφής που είναι ο κύκλος “κρούση- ανταπόκριση- εικόνα”. Από ζωή σε ζωή κι από στιγμή σε στιγμή διαμορφώνει πλήθος από έργα- εικόνες όπου για το σχήμα, τη φύση, το είδος και την ποιότητα παίρνουν μέρος οι δυνάμεις του νου, οι επιθυμίες και τα συναισθήματα. Αυτές οι εικόνες αποτελούν τις κρυφές ή φανερές μνήμες του ανθρώπου και συνθέτουν το αρχείο της συνείδησής του, σύμφωνα με το οποίο διαμορφώνεται αργά, μα σταθερά, η προσωπικότητά του. 

Η έννοια του ασυνείδητου

Ο Κάρλ Γιούγκ εξέτασε λεπτομερειακά πολλά φαινόμενα για να βρει το υλικό με το οποίο θα διάρθρωνε το λειτουργικό πρότυπο της ανθρώπινης ψυχής. Για να το καταφέρει τράβηξε μια σημαντική διαχωριστική γραμμή ανάμεσα στην προσωπική συνείδηση, το προσωπικό ασυνείδητο και το συλλογικό ασυνείδητο. Το συνειδητό και το ασυνείδητο για τον Γιούγκ είναι δύο συμπληρωματικές σφαίρες με αντίθετα χαρακτηριστικά, δηλ. το ένα ισοσταθμίζει το άλλο.

Η γνώμη του Γιούγκ για το υποσυνείδητο ήταν διαφορετική από εκείνη του δάσκαλού του , του Σίγκμουντ Φρόιντ. Σύμφωνα με τον Φρόιντ η ασυνείδητη μνήμη βρίσκεται εκεί όπου αποθηκεύεται το υλικό που απωθεί ο άνθρωπος. Σ’ αυτό το επίπεδο μνήμης από το οποίο δεχόμαστε στιγμιαίες ανακλήσεις, έδωσε το όνομα “υπερσυνείδητο”. Τις ιδέες του Φρόιντ, που αναφέραμε: “ασυνείδητο” και “υπερσυνείδητο”, καλύπτει ουσιαστικά ο όρος “προσωπικό ασυνείδητο” του Γιούγκ. 

Το συνειδητό αντιπροσωπεύει το τμήμα εκείνο που ανταποκρίνεται στις φυσικές αισθήσεις και λειτουργεί με τη λογική, με τον εγκέφαλο, και με το νευρικό σύστημα. Μ’ αυτό το είδος συνείδησης ο άνθρωπος εκφράζεται και υπάρχει στο φυσικό πεδίο. 

Είναι το αρχείο της προσωπικότητας, του οποίου οι εικόνες, ανάλογα με το είδος και τη φύση του δυναμικού τους, επηρεάζουν την ανθρώπινη συμπεριφορά κι αναγκάζουν το άτομο να δρα σύμφωνα με τις δικές του προδιαγραφές.

Το υποσυνείδητο είναι το αιθερικό αρχείο, το οποίο αντανακλάται όπως έχει στην αύρα του ανθρώπου. Από το αρχείο αυτό ο διορατικός παίρνει πληροφορίες για την υγεία του ατόμου, για τις σκέψεις και τις επιθυμίες του και μπορεί να προβλέψει κάποια συμβάντα στο μέλλον εφόσον παρατηρεί τις αιτίες του παρελθόντος. Στο υποσυνείδητο εισχωρούν εικόνες σκέψεις ( σκεπτομορφές ) σχηματισμένες από άλλους ανθρώπους, καθώς και εικόνες που υπάρχουν διάχυτες και κυκλοφορούν στο αιθερικό πεδίο. Οι ξένες αυτές σκεπτομορφές παρεισφύουν στο ατομικό ασυνείδητο μόνον κι εφόσον η φύση τους ταιριάζει με τη φύση των εικόνων του προσωπικού ασυνείδητου.

Θα πρέπει να τονίσουμε ότι στην αρχή η έννοια του ασυνείδητου είχε περιορισμένη έκταση, αφού σήμαινε μόνον την κατάσταση των απωθημένων ή ξεχασμένων περιεχομένων της μνήμης. Ο Φρόιντ δεχόταν πως το ασυνείδητο είχε αποκλειστικό προσωπικό χαρακτήρα;, αν και γνώριζε ότι οι μορφές του ασυνείδητου ήσαν αρχαϊκές και μυθολογικές. Χωρίς αμφιβολία τα επιφανειακά στρώματα του ασυνείδητου είναι ατομικά και γι’ αυτό ονομάστηκαν γενικά “προσωπικό ασυνείδητο”. Αλλά αυτό το προσωπικό ασυνείδητο στηρίζεται πάνω σ’ ένα έμφυτο και βαθύτερο στρώμα, που δεν προέρχεται από τις ατομικές εμπειρίες του ατόμου. Αυτό το βαθύτερο στρώμα ονομάζεται “συλλογικό ασυνείδητο”. Προτιμήθηκε ο όρος “συλλογικό” επειδή δεν είναι ατομικό, αλλά πανανθρώπινο! Αντίθετα από την προσωπική ψυχή, περιέχει στοιχεία και μορφές συμπεριφοράς που είναι λίγο- πολύ ίδιες σ’ όλα τα μέρη και σ’ όλα τα άτομα. Με άλλα λόγια είναι πανομοιότυπο σ΄ όλους τους ανθρώπους κι έτσι συνθέτει ένα κοινό, διαπροσωπικό ψυχικό υπόστρωμα. 

Η ψυχική ύπαρξη είναι δυνατό ν’ αναγνωριστεί μόνο με την παρουσία κάποιων στοιχείων που μπορούν να συνειδητοποιηθούν. Επομένως μπορούμε να μιλάμε για ασυνείδητο μόνον όταν μπορούμε να επιδείξουμε τα στοιχεία που περιέχει. Τα περιεχόμενα του προσωπικού ασυνείδητου είναι κυρίως αυτά που ονομάζουμε “συγκινησιακά φορτισμένα συμπλέγματα”. Αυτά αποτελούν την προσωπική ή ατομική πλευρά της ψυχικής ζωής. 

Τα περιεχόμενα του συλλογικού ασυνείδητου είναι γνωστά σαν “αρχέτυπα”.

Ο Γιούγκ εισάγοντας τον όρο “συλλογικό ασυνείδητο” θέλησε να υπογραμμίσει το τμήμα εκείνο της ψυχής, τα περιεχόμενα του οποίου δεν αναφέρονται στο ιδιαίτερο, το ατομικό μας Εγώ, αλλά είναι κληρονομιά του ατομικού εγκεφάλου από το δυναμικό της ψυχικής λειτουργίας σε όλες τις υπάρξεις. Μπορεί να θεωρηθεί ενσωμάτωση όλων των τύπων της ψυχικής αντίδρασης και όλων των ανθρώπινων εμπειριών από την απαρχή της ανθρωπότητας. Γι’ αυτό το λόγο χρησιμοποιείται η λέξη “συλλογικό”. Αυτή η αντίληψη στηρίζεται στο γεγονός ότι όλοι είμαστε τμήμα κάποιας ολότητας, κύτταρα του μεγάλου σώματος της ανθρωπότητας και ότι μοιραζόμαστε αυτή την ασυνείδητη μνήμη με όλους τους συνανθρώπους μας. Από το συλλογικό ασυνείδητο πηγάζουν οι κεντρικές ιδέες που είναι κοινές στην ανθρωπότητα, οι ιδέες οι οποίες μπορούν να παίξουν σημαντικό ρόλο στην ατομική ψυχή.

Θα ‘θελα εδώ να δημιουργήσουμε μια εικόνα για το πώς και σαν τι μπορούμε να φανταστούμε ότι είναι το συλλογικό ασυνείδητο:

« Αν μπορούσαμε να προσωποποιήσουμε το ασυνείδητο, θα ήταν τότε ένας ομαδικός άνθρωπος πέρα από φυλετικές διαφορές, πέρα από νιότη και γηρατειά, από γέννηση και θάνατο, που θα μπορούσε να διαθέτει μια αθάνατη πείρα, η οποία θα πλησίαζε μερικά εκατομμύρια χρόνια. Αυτός ο άνθρωπος θα ήταν γενικά κύριος κάθε χρονικής μεταβολής και αλλαγής… θα ήταν ένας ονειρευτής αιώνιων ονείρων κι ένας απαράμιλλος γνώστης του μέλλοντος. Γιατί από την απέραντη πείρα του, θα είχε ζήσει τη ζωή του ατόμου, της οικογένειας, των γενεών και των λαών αμέτρητες φορές Και θα κατείχε στο ζωντανό εσώτερο συναίσθημά του τον ρυθμό του “γίγνεσθαι”, της “ακμής και της παρακμής”. »

( Συνεχίζεται…)