Από τον πολιτικό μηχανικό Θεόδωρο Κ. Παπαϊωάννου (8-6-08)
Στίς 5 Ιουνίου γιορτάσαμε, όπως άλλωστε κάθε χρόνο, την καθιερωμένη από τον ΟΗΕ Παγκόσμια Ημέρα Περιβάλλοντος.
Υπό το αμείλικτο μαστίγιο της ανταπόκρισής μου στις απαιτήσεις της επαγγελματικής δραστηριότητας και συνέπειας , σε αυτή την χαλεπή για όλους μας οικονομική συγκυρία αφενός και αφ΄ ετέρου η επιθυμία μου αν όχι η τελειομανία μου να δώσω για προβληματισμό ένα προσεγμένο κείμενο, έκαναν αναπόφευκτη αυτή την εκτός επικαιρότητας ελαφρώς καθυστερημένη δημοσίευση.
Μετά αυτά τα εισαγωγικά έρχομαι στο κυρίως θέμα:
Παρ΄ ότι δεν είναι ευκαιρία που προσφέρεται για καταστροφολογικά λογύδρια, κροκοδείλια δάκρυα, - όπως συμβαίνει πάντα σε τέτοιες περιπτώσεις -άλλη μια φορά περίσσεψε η υποκρισία και το θράσος
Οι βαρυσήμαντες δηλώσεις και οι περισσότερες εκκλήσεις για την προστασία του περιβάλλοντος έστειλαν πάρθια βέλη και μερίδιο ευθύνης προς τον άνθρωπο.
Δεν όμως φταίει γενικά ο άνθρωπος, οι επιστημονικές κατακτήσεις, τα τεχνολογικά επιτεύγματα, οι γνώσεις πού αποκτά και η εργασία του, γιατί προφανώς όλα αυτά έχουν υποταχθεί στην υπηρεσία του κεφαλαίου, της «επιχειρηματικότητας», «ανταγωνιστικότητας», προς την πλευρά των οποίων πρέπει να αναζητηθούν οι ένοχοι.
Ζούμε σε εποχή που η πολιτική εκφυλίζεται σε μια χυδαία εκδοχή πραγματισμού και κυνικού ρεαλισμού, με κάποιες life style τηλεοπτικές εκπομπές, δημοσιεύσεις ή άλλες εκδηλώσεις επιχειρείται κάποια « αγιοβαλεντινοποίηση» της ημέρας
Όμως ότι οι οικολογικές απειλές που μεγαλώνουν συνεχώς, επιβάλλουν όχι μόνο σοβαρό προβληματισμό αλλά και παράλληλο κριτικό απολογισμό πάνω στις ακολουθούμενες πολιτικές όσο αφορά την αντιμετώπισή τους σε τοπικό, εθνικό και πλανητικό επίπεδο
Η κατανόηση του φαινομένου της ζωής και των όρων της αδιατάρακτης συνέχισής της, μέσα σε συνθήκες φυσικής και βιολογικής πολυπλοκότητας, απαιτεί απαραιτήτως την στοιχειώδη γνώση των βασικών εννοιών της Επιστημονικής Οικολογίας όπως : βιόσφαιρα, βιομάζα, βιοκοινωνίες, βιότοποι, τροφική αλυσίδα, οικοσύστημα, φέρουσα ικανότητα, αειφορία ή βιωσιμότητα, βιογεωχημικοί κύκλοι, εντροπία.
Εξίσου όμως σημαντική είναι και η εμπέδωση των βασικών εννοιών της Πολιτικής Οικολογίας, που προκύπτουν από τη συνάντηση των ανθρώπινων κοινωνιών με τη φύση, από την αναστάτωση που μπορούν να προκαλέσουν στο περιβάλλον οι παραγωγικές δραστηριότητες: ρύπανση, που μπορεί να προκαλέσει θραύση των αλυσίδων τροφής ή μη αντιστρεπτή απορρύθμιση των βιογεωχημικών κύκλων, τεχνολογία, εργασία, ανάγκες- που μόνο για τον άνθρωπο από όλα τα έμβια όντα δεν προσδιορίζονται αποκλειστικά βιολογικά- κοινωνικό κόστος, τρόπος χρήσης του οικονομικού πλεονάσματος που θα προσδιορίσει τη δυναμική της συσσώρευσης και της «οικονομικής ανάπτυξης».
Για ολόκληρο τον πλανήτη μας ισχύει, ως προς την αυτονομία και την εξάρτηση, αυτό που ισχύει στο πλαίσιο ενός οικοσυστήματος: η αυτονομία των ζώντων οργανισμών, ως αυτο-οικο-ρυθμιζόμενων όντων, συνδέεται με την εξάρτησή τους. Τελικά, για να είμαστε από οικολογική άποψη ανεξάρτητοι πρέπει να είμαστε εξαρτημένοι και αλληλέγγυοι.
Για τον άνθρωπο, η εξάρτηση αυτή δεν είναι μόνον υλική, αλλά και πνευματική, από τα πολιτιστικά δημιουργήματά του.
Η μελέτη των οικοσυστημάτων μας διδάσκει ότι δεν είμαστε όπως τα απομονωμένα νησιά κι ότι όλα εξαρτώνται από όλα, όπως λέει η μία από τις γνωστές τέσσερις οικολογικές αρχές (οι άλλες τρεις είναι: κάθε πράγμα πρέπει κάπου να πάει, δεν υπάρχει δωρεάν γεύμα, η φύση γνωρίζει καλύτερα).
Η Πολιτική Οικολογία, που στηρίζεται στην Επιστημονική Οικολογία, καταλήγει στη δημιουργία μιας οικολογικής συνείδησης πάνω στις μη-αντιστρεπτές ρυπάνσεις σε ολόκληρη τη βιόσφαιρα και την ανατροπή των οικολογικών ισορροπιών σε παγκόσμιο επίπεδο, καθώς και την ανάδυση μια «κοινωνίας κινδύνου» (κατά την έκφραση του Ούρλιχ Μπεκ).
Ο άνθρωπος έζησε για χιλιετίες σε συμβιωτική σχέση με τη φύση, χωρίς να μπορεί να προκαλέσει μη αντιστρέψιμες βλάβες στη βιόσφαιρα.
Μεγάλες αλλαγές σημειώθηκαν με τη Βιομηχανική Επανάσταση πριν από διακόσια τόσα χρόνια και ιδιαίτερα με τη 2η Βιομηχανική Επανάσταση στα τέλη του 19ου αιώνα, που στηρίχτηκε στις πετρελαιοκίνητες μηχανές εσωτερικής καύσης.
Η χρησιμοποίηση των αποθηκευμένων, από εκατομμύρια χρόνια, στερεών καυσίμων στα έγκατα της Γης αύξησε κατά τριάντα πέντε φορές την επιβάρυνση της βιόσφαιρας.
Το οικολογικό πρόβλημα δημιουργείται, σύμφωνα με το μεγάλο οικονομολόγο και οικολόγο Ν. Georgescu -Regen, λόγω της δυνατότητας, που έχει μόνον ο άνθρωπος να κατασκευάζει εξωσωματικά εργαλεία και του «νόμου της εντροπίας», που στηρίζεται στο 2ο θερμοδυναμικό αξίωμα και μας επιτρέπει να υπολογίσουμε την υποβάθμιση ενός συστήματος με τη μετατροπή πολύτιμων υλικών (χαμηλή εντροπία) σε απορρίμματα (υψηλή εντροπία).
Η Οικολογία δεν προτείνει επιστροφή στο βουκολικό τρόπο ζωής -όσο κι αν η διεκδίκηση της φύσης, από την οποία αποκόπηκε, είναι καίρια για το σύγχρονο άνθρωπο- ούτε είναι εναντίον της τεχνολογικής προόδου, που αυξάνει την παραγωγικότητα της εργασίας και της βιομηχανικής ανάπτυξης.
Είναι όμως υπέρ των ήπιων τεχνολογιών και ιδιαίτερα υπέρ των ήπιων μορφών ενέργειας (ηλιακή, αιολική, γεωθερμία, βιομάζα).
Ζητεί:
Υπό το αμείλικτο μαστίγιο της ανταπόκρισής μου στις απαιτήσεις της επαγγελματικής δραστηριότητας και συνέπειας , σε αυτή την χαλεπή για όλους μας οικονομική συγκυρία αφενός και αφ΄ ετέρου η επιθυμία μου αν όχι η τελειομανία μου να δώσω για προβληματισμό ένα προσεγμένο κείμενο, έκαναν αναπόφευκτη αυτή την εκτός επικαιρότητας ελαφρώς καθυστερημένη δημοσίευση.
Μετά αυτά τα εισαγωγικά έρχομαι στο κυρίως θέμα:
Παρ΄ ότι δεν είναι ευκαιρία που προσφέρεται για καταστροφολογικά λογύδρια, κροκοδείλια δάκρυα, - όπως συμβαίνει πάντα σε τέτοιες περιπτώσεις -άλλη μια φορά περίσσεψε η υποκρισία και το θράσος
Οι βαρυσήμαντες δηλώσεις και οι περισσότερες εκκλήσεις για την προστασία του περιβάλλοντος έστειλαν πάρθια βέλη και μερίδιο ευθύνης προς τον άνθρωπο.
Δεν όμως φταίει γενικά ο άνθρωπος, οι επιστημονικές κατακτήσεις, τα τεχνολογικά επιτεύγματα, οι γνώσεις πού αποκτά και η εργασία του, γιατί προφανώς όλα αυτά έχουν υποταχθεί στην υπηρεσία του κεφαλαίου, της «επιχειρηματικότητας», «ανταγωνιστικότητας», προς την πλευρά των οποίων πρέπει να αναζητηθούν οι ένοχοι.
Ζούμε σε εποχή που η πολιτική εκφυλίζεται σε μια χυδαία εκδοχή πραγματισμού και κυνικού ρεαλισμού, με κάποιες life style τηλεοπτικές εκπομπές, δημοσιεύσεις ή άλλες εκδηλώσεις επιχειρείται κάποια « αγιοβαλεντινοποίηση» της ημέρας
Όμως ότι οι οικολογικές απειλές που μεγαλώνουν συνεχώς, επιβάλλουν όχι μόνο σοβαρό προβληματισμό αλλά και παράλληλο κριτικό απολογισμό πάνω στις ακολουθούμενες πολιτικές όσο αφορά την αντιμετώπισή τους σε τοπικό, εθνικό και πλανητικό επίπεδο
Η κατανόηση του φαινομένου της ζωής και των όρων της αδιατάρακτης συνέχισής της, μέσα σε συνθήκες φυσικής και βιολογικής πολυπλοκότητας, απαιτεί απαραιτήτως την στοιχειώδη γνώση των βασικών εννοιών της Επιστημονικής Οικολογίας όπως : βιόσφαιρα, βιομάζα, βιοκοινωνίες, βιότοποι, τροφική αλυσίδα, οικοσύστημα, φέρουσα ικανότητα, αειφορία ή βιωσιμότητα, βιογεωχημικοί κύκλοι, εντροπία.
Εξίσου όμως σημαντική είναι και η εμπέδωση των βασικών εννοιών της Πολιτικής Οικολογίας, που προκύπτουν από τη συνάντηση των ανθρώπινων κοινωνιών με τη φύση, από την αναστάτωση που μπορούν να προκαλέσουν στο περιβάλλον οι παραγωγικές δραστηριότητες: ρύπανση, που μπορεί να προκαλέσει θραύση των αλυσίδων τροφής ή μη αντιστρεπτή απορρύθμιση των βιογεωχημικών κύκλων, τεχνολογία, εργασία, ανάγκες- που μόνο για τον άνθρωπο από όλα τα έμβια όντα δεν προσδιορίζονται αποκλειστικά βιολογικά- κοινωνικό κόστος, τρόπος χρήσης του οικονομικού πλεονάσματος που θα προσδιορίσει τη δυναμική της συσσώρευσης και της «οικονομικής ανάπτυξης».
Για ολόκληρο τον πλανήτη μας ισχύει, ως προς την αυτονομία και την εξάρτηση, αυτό που ισχύει στο πλαίσιο ενός οικοσυστήματος: η αυτονομία των ζώντων οργανισμών, ως αυτο-οικο-ρυθμιζόμενων όντων, συνδέεται με την εξάρτησή τους. Τελικά, για να είμαστε από οικολογική άποψη ανεξάρτητοι πρέπει να είμαστε εξαρτημένοι και αλληλέγγυοι.
Για τον άνθρωπο, η εξάρτηση αυτή δεν είναι μόνον υλική, αλλά και πνευματική, από τα πολιτιστικά δημιουργήματά του.
Η μελέτη των οικοσυστημάτων μας διδάσκει ότι δεν είμαστε όπως τα απομονωμένα νησιά κι ότι όλα εξαρτώνται από όλα, όπως λέει η μία από τις γνωστές τέσσερις οικολογικές αρχές (οι άλλες τρεις είναι: κάθε πράγμα πρέπει κάπου να πάει, δεν υπάρχει δωρεάν γεύμα, η φύση γνωρίζει καλύτερα).
Η Πολιτική Οικολογία, που στηρίζεται στην Επιστημονική Οικολογία, καταλήγει στη δημιουργία μιας οικολογικής συνείδησης πάνω στις μη-αντιστρεπτές ρυπάνσεις σε ολόκληρη τη βιόσφαιρα και την ανατροπή των οικολογικών ισορροπιών σε παγκόσμιο επίπεδο, καθώς και την ανάδυση μια «κοινωνίας κινδύνου» (κατά την έκφραση του Ούρλιχ Μπεκ).
Ο άνθρωπος έζησε για χιλιετίες σε συμβιωτική σχέση με τη φύση, χωρίς να μπορεί να προκαλέσει μη αντιστρέψιμες βλάβες στη βιόσφαιρα.
Μεγάλες αλλαγές σημειώθηκαν με τη Βιομηχανική Επανάσταση πριν από διακόσια τόσα χρόνια και ιδιαίτερα με τη 2η Βιομηχανική Επανάσταση στα τέλη του 19ου αιώνα, που στηρίχτηκε στις πετρελαιοκίνητες μηχανές εσωτερικής καύσης.
Η χρησιμοποίηση των αποθηκευμένων, από εκατομμύρια χρόνια, στερεών καυσίμων στα έγκατα της Γης αύξησε κατά τριάντα πέντε φορές την επιβάρυνση της βιόσφαιρας.
Το οικολογικό πρόβλημα δημιουργείται, σύμφωνα με το μεγάλο οικονομολόγο και οικολόγο Ν. Georgescu -Regen, λόγω της δυνατότητας, που έχει μόνον ο άνθρωπος να κατασκευάζει εξωσωματικά εργαλεία και του «νόμου της εντροπίας», που στηρίζεται στο 2ο θερμοδυναμικό αξίωμα και μας επιτρέπει να υπολογίσουμε την υποβάθμιση ενός συστήματος με τη μετατροπή πολύτιμων υλικών (χαμηλή εντροπία) σε απορρίμματα (υψηλή εντροπία).
Η Οικολογία δεν προτείνει επιστροφή στο βουκολικό τρόπο ζωής -όσο κι αν η διεκδίκηση της φύσης, από την οποία αποκόπηκε, είναι καίρια για το σύγχρονο άνθρωπο- ούτε είναι εναντίον της τεχνολογικής προόδου, που αυξάνει την παραγωγικότητα της εργασίας και της βιομηχανικής ανάπτυξης.
Είναι όμως υπέρ των ήπιων τεχνολογιών και ιδιαίτερα υπέρ των ήπιων μορφών ενέργειας (ηλιακή, αιολική, γεωθερμία, βιομάζα).
Ζητεί:
1)την ενσωμάτωση στο κόστος παραγωγής του «εξωτερικού κόστους» της βιομηχανικής επιχείρησης, που αποτελεί τεράστιο «κοινωνικό κόστος».
2) την αναθεώρηση του τρόπου υπολογισμού της αύξησης του εθνικού εισοδήματος (σήμερα αυτό αυξάνεται όταν ανοίγονται αυτοκινητόδρομοι μέσα σε δάση, όταν καταστρέφονται βιότοποι, όταν υπάρχει κυκλοφοριακή συμφόρηση) και την ένταξη σ' αυτό ορισμένων κοινωνικών δεικτών και «ισοζυγίων της φύσης».
3) την σωστή κοστολόγηση των «δημόσιων ή συλλογικών» αγαθών , που μόνο αυτά μπορούν να προωθήσουν την κοινωνική ευημερία και να επιτρέψουν την αναδιάρθρωση των ανθρώπινων αναγκών.
Ζητεί, τέλος, έναν άλλον οικονομικό ορθολογισμό, απ' αυτόν που είτε ως καπιταλιστικός είτε ως «σοσιαλιστικός», επέβαλε ένα «παραγωγικίστικο» πρότυπο παραγωγής και ανάπτυξης, που οδηγεί στην οικολογική κρίση.
2) την αναθεώρηση του τρόπου υπολογισμού της αύξησης του εθνικού εισοδήματος (σήμερα αυτό αυξάνεται όταν ανοίγονται αυτοκινητόδρομοι μέσα σε δάση, όταν καταστρέφονται βιότοποι, όταν υπάρχει κυκλοφοριακή συμφόρηση) και την ένταξη σ' αυτό ορισμένων κοινωνικών δεικτών και «ισοζυγίων της φύσης».
3) την σωστή κοστολόγηση των «δημόσιων ή συλλογικών» αγαθών , που μόνο αυτά μπορούν να προωθήσουν την κοινωνική ευημερία και να επιτρέψουν την αναδιάρθρωση των ανθρώπινων αναγκών.
Ζητεί, τέλος, έναν άλλον οικονομικό ορθολογισμό, απ' αυτόν που είτε ως καπιταλιστικός είτε ως «σοσιαλιστικός», επέβαλε ένα «παραγωγικίστικο» πρότυπο παραγωγής και ανάπτυξης, που οδηγεί στην οικολογική κρίση.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου