Οι νομπελίστες Ζαν Μαρί Γκουστάβ Λε Κλεζιό και Τοσιχίντε Μασκάουα. Δυο μοναχικοί ταξιδευτές της σκέψης

Δρ. Αστέριος Παντοκράτορας, Καθηγητής
Τμήμα Πολιτικών Μηχανικών της Πολυτεχνικής Σχολής Ξάνθης
e-mail:apantokr@civil.duth.gr

Ο Ζαν Μαρί Γκουστάβ Λε Κλεζιό (Jean-Marie Gustave Le Clezio) γεννήθηκε στη Νίκαια της Γαλλίας το 1940. Οι γονείς του κατάγονταν από την πρώην γαλλική αποικία του Αγίου Μαυρικίου. Σε ηλικία οκτώ ετών η οικογένειά μετακόμισε στη Νιγηρία, όπου ο πατέρας του εργάστηκε ως γιατρός στη διάρκεια του Β’ παγκοσμίου πολέμου. Δέκα χρόνια αργότερα η οικογένεια επέστρεψε στη Νίκαια όπου ο Κλεζιό τελείωσε το σχολείο. Έκανε σπουδές στην αγγλική γλώσσα στο Πανεπιστήμιο του Μπρίστολ και πήρε το πρώτο του πτυχίο στη φιλολογία από το πανεπιστήμιο της Νίκαιας. Ολοκλήρωσε το μεταπτυχιακό του στο πανεπιστήμιο της Εξ-Αν-Προβάνς και το διδακτορικό του για τη σύγχρονη ιστορία του Μεξικού στο πανεπιστήμιο του Περπινιάν. Έχει διδάξει στα πανεπιστήμια της Μπανγκόκ, της πόλης του Μεξικού, της Βοστόνης, του Όστιν και της Αλμπουκέρκης. Ζει μεταξύ της Νίκαιας, του Μαυρίκιου και του Νέου Μεξικού. Το 2008 τιμήθηκε με το βραβείο νόμπελ της λογοτεχνίας.
Στις αρχές του '60, νέος και ωραίος από τον γαλλικό Νότο, θα μπορούσε να γίνει ένας από τους ήρωες της αριστερής όχθης. Δεν αγάπησε όμως ποτέ το Παρίσι. Άλλωστε δεν συνδέθηκε ποτέ με έναν τόπο. Και αν κάτι σφραγίζει τη ζωή του είναι η νομαδικότητα, χαρακτηριστικό και των βιβλίων του. «Εγώ δεν έχω ρίζες, εκτός από τις ρίζες της φαντασίας. Είμαι δεμένος μόνο με τις αναμνήσεις μου» δηλώνει. Έγραψε μυθιστορήματα και διηγήματα με ήρωες κυρίως παιδιά και ανθρώπους φτωχούς και ταπεινούς, μελετώντας βαθιά τη ζωή και τα προβλήματά τους.
Η Λάλα κατάγεται από τις άγριες πολεμικές φυλές της Σαχάρας. Μικρό κοριτσάκι, ζει με συγγενείς της σε μια παραγκούπολη, χωρίς όμως να ξεχνά την ευγενική της καταγωγή. Η έρημος κι οι θρύλοι της, ο έρωτάς της για τον Χαρτάνι, ένα νεαρό μουγκό βοσκό, η ματαιωμένη τους απόπειρα να αποδράσουν σ' ένα δικό τους κόσμο, η εξορία της Λάλα στη Μασσαλία, όλα σκληραίνουν την τρυφερή ψυχή της. Ωστόσο, παρά τις περιπέτειες που περνά στην "πολιτισμένη" Δύση, η Λάλα παραμένει σταθερά προσηλωμένη στην πίστη της προς το Θεό και στην παθιασμένη αγάπη της για τη Σαχάρα.

Αυτή είναι η ιστορία της Ερήμου (1980) ενός από τα ωραιότερα μυθιστορήματα του συγγραφέα, με την αίσθηση του εξωτισμού και της περιπλάνησης που χαρακτηρίζει το μεγαλύτερο μέρος του έργου του.
Από την πλευρά του, ο Τοσιχίντε Μασκάουα (Toshihide Maskawa) γεννήθηκε επίσης το 1940. Πήρε το διδακτορικό του το 1967 και έγινε καθηγητής στο ινστιτούτο θεωρητικής φυσικής του πανεπιστημίου του Κιότο. Η εργασία του είναι αφιερωμένη στη κβαντομηχανική και τη φυσική των στοιχειωδών σωματιδίων (δηλαδή εκείνων των σωματιδίων που με βάση όσα γνωρίζουμε σήμερα δεν αποτελούνται από άλλα μικρότερα).
Τo καθιερωμένο μοντέλο (ή αλλιώς καθιερωμένο πρότυπο) της σωματιδιακής φυσικής είναι μια θεωρία που περιγράφει τις ισχυρές, ασθενείς και ηλεκτρομαγνητικές αλληλεπιδράσεις, όπως και τα στοιχειώδη σωματίδια από τα οποία αποτελείται η ύλη. Αναπτύχθηκε σταδιακά και το 1971 ήταν σύμφωνο με τα μέχρι τότε δεδομένα. Δεν ήταν όμως πλήρες. Την εποχή εκείνη ήταν γνωστά τρία κουάρκ. Το 1972 εμφανίστηκαν δυο νεαροί ιάπωνες φυσικοί, οι Κομπαγιάσι και Μασκάουα, οι οποίοι επέκτειναν το υπάρχον θεωρητικό μοντέλο και πρότειναν ένα μοντέλο με έξι κουάρκ, εισάγοντας την αρχή της «σπασμένης συμμετρίας». Τα μαθηματικά εργαλεία για την επέκταση αυτή ήταν ήδη γνωστά στους μαθηματικούς από τη δεκαετία του 1950, αλλά οι επαφές μεταξύ των φυσικών και των μαθηματικών δεν ήταν καλές μέχρι το 1970. Η εργασία τους πέρασε απαρατήρητη. Όμως τα πειράματα σταδιακά άρχισαν να επιβεβαιώνουν τη θεωρία. Το 1974 ανακαλύφτηκε το τέταρτο κουάρκ και το 1977 το πέμπτο. Τότε άρχισε η κοινότητα των φυσικών να ενδιαφέρεται για την ξεχασμένη θεωρία των Κομπαγιάσι και Μασκάουα. Το 1994 ανακαλύφτηκε το έκτο κουάρκ. Η θεωρία τους επιβεβαιώθηκε πλήρως το 2001 όταν οι ανιχνευτές σωματιδίων BaBar στις ΗΠΑ και Belle στην Ιαπωνία επιβεβαίωσαν την αρχή. Τα αποτελέσματα ήταν σε απόλυτη συμφωνία με τη θεωρία του 1972. Οι Κομπαγιάσι και Μασκάουα τιμήθηκαν με το βραβείο νόμπελ φυσικής το 2008.
Η αρχή της «σπασμένης συμμετρίας» που εισήγαγαν οι Κομπαγιάσι και Μασκάουα έχει εφαρμογή στην εξήγηση της δημιουργίας του σύμπαντος. Οι επιστήμονες πιστεύουν σήμερα ότι τη στιγμή της μεγάλης έκρηξης πριν από 14,6 δισ. χρόνια, το σύμπαν ήταν εξαρχής ελαφρώς ασύμμετρο. Τη στιγμή εκείνη δημιουργήθηκαν σχεδόν ίσες ποσότητες ύλης και αντιύλης, οι οποίες έχουν την ιδιότητα να αλληλοεξουδετερώνονται όταν έρθουν σε επαφή. Αν οι ποσότητες ύλης και αντιύλης ήταν «συμμετρικές» και ίσες, τίποτα από ό,τι βλέπουμε σήμερα στον κόσμο δεν θα υπήρχε -θα είχε αφανιστεί από την αλληλοεξόντωση. Ένα απειροελάχιστο πλεόνασμα ύλης επέτρεψε το σχηματισμό άστρων και γαλαξιών. Οριστική εξήγηση για την ασυμμετρία ύλης-αντιύλης ακόμα δεν υπάρχει, θα μπορούσε όμως να προκύψει από τα πειράματα στον μεγάλο επιταχυντή αδρονίων του CERN.
Σε αντίθεση με τον πολυταξιδεμένο Κλεζιό, ο Μασκάουα δεν έχει ποτέ ταξιδέψει στο εξωτερικό και δεν έχει διαβατήριο. Αν θέλει να παραστεί στην εκδήλωση απονομής του βραβείου, το πρώτο πράγμα που πρέπει να κάνει είναι να βγάλει διαβατήριο. Τελικά είτε ταξιδεύει κανείς συνεχώς όπως ο Κλεζιό, είτε μένει απομονωμένος σε έναν τόπο όπως ο Μασκάουα δεν έχει σημασία. Το ταξίδι της σκέψης και της φαντασίας μετράει.